Van de boerderette 62. Een duur gaatje II

Om Kniertje maar weer eens van stal te halen: De thee werd duur betaald: Inclusief pomp, schakelkastje, water- en elektriciteitsleidingen en ook nog een grotere hydrofoor, kostte de operatie 3500 Euro (1). Maar een theetje meneer! En zacht, dat water mevrouw.. Nog zachter dan het water dat we uit de bron hadden. Je krijgt de zeep bijna niet van je handen gespoeld. In de komende tien jaar bespaarden we ons minstens een hectoliter Calgon, rekende ik me snel even rijk. De eerste dagen raakten we er niet over uitgepraat. Jammer genoeg waait zo´n feeststemming snel weer over. Zo steekt de mens nu eenmaal in elkaar. Nooit tevreden met wat hij heeft. Steeds weer op zoek naar nieuwe uitdagingen en problemen om op te lossen. Maar laat ik nu eerst het verhaal afmaken, want er beginnen ongeduldige mailtjes binnen te druppelen. 

De volgende morgen om acht uur reed de vrachtwagen alweer voor. Er zou die dag ook nog een gaatje in buurgemeente Baião geboord worden. Er moesten nog meer dan 15 boorpijpen uit het gat omhoog gehesen, losgekoppeld en op de vrachtwagen geladen worden. Dat werd zweten in het zonnetje. Omdat de laatste pijpen het langst gedraaid hadden, zaten die muurvast aan elkaar gekoppeld. Om de onderste tegen te houden tijdens het losdraaien werd een listig hydraulisch armpje net boven het blok gebruikt. 

losdraaien van de boorpijpen

Het uur der waarheid was aangebroken: Hoe hoog stond het waterpeil in de boorschacht? Een meter of twee onder de bovenkant van de mantelbuis, schatte de baas na een steentje naar beneden te hebben gegooid: "Kijk maar, je ziet het weerspiegelen". Dat zag er goed uit. Meer dan voldoende water voor huiselijk gebruik. 800 liter per uur, berekende hij.

zweten in het zonnetje

Nu moesten de 6 meter lange blauwe pvc buizen nog in de schacht. Die hebben, inwendig, een diameter van 14 cm. In meer dan de helft daarvan zijn verticale sleuven geslepen om het water door te laten. In de buis die als eerste het boorgat in ging, werd een half ovaal uit de onderkant geslepen. Die uitsparing dient om de buis niet te laten scheuren op een uitstekende steen in de put.

onder de sok vastgezet

Voorzichtig - de buis mag er niet ´vandoor gaan´- liet de baas de eerste buis door de speciale klem die hij op de mantelbuis had gelegd glijden en zette die klem daarna net onder de sok van de buis vast met een loodgieters tang. Een van de medewerkers plaatste de volgende buis in de sok, er werd aan drie kanten een gaatje door sok en buis geboord en de twee werden met popnagels aan elkaar vast geklonken. "Goh, wat hebt u een handige popnageltang", zei ik, "met twee armen! Krijg je niet zo´n knijphand." "Heb ik bij de Chinees gekocht", kreeg ik terug, "ik had eerst een heel dure, maar die gaf al snel de geest. Deze is prima."

handige popnageltang

Buis na buis gingen zo in de boorschacht. Op de laatste moest nog even de voet worden gezet om hem helemaal in de mantelbuis te laten verdwijnen. Nu nog het provisorische deksel er bovenop, dat door een van de medewerkers met behulp van de hitte van de compressoruitlaat gefabriceerd was en klaar was de klus.

provisorisch deksel

Tijd om over de volgende stap te praten. Allereerst de pomp. Die moest een vermogen van 2 `cavalos´, oftewel paardenkracht (pk) hebben, omgerekend in begrippen van de 21e eeuw pakweg 1,5 kilowatt (kW) (2). Daarbij kwam dan een schakelkast om de pomp uit de schakelen als het waterpeil te laag was (en weer in te schakelen als dat steeg). In die smalle buis kan geen vlotter worden gebruikt om de pomp uit te schakelen bij droogstand. Waterleiding in elektriciteitskabel had ik al tot aan 6 meter vanaf het boorgat, maar daar moest natuurlijk nog ruim honderd meter aan vastgemaakt worden. De boorbaas zou een begroting maken. Het plaatsen van de nieuwe hydrofoor hadden we al met een loodgieter afgesproken, die we ook zouden uitnodigen om een begroting voor de andere werkzaamheden in te dienen. 

Het werd de loodgieter, niet omdat zijn begroting veel lager was - het verschil was maar 20€ - maar omdat hij dichtbij woont. We hadden zo onderhand de buik vol van bedrijven uit Amarante of nog verder weg, die razend enthousiast nieuwe spullen kwamen installeren, maar nooit meer kwamen opdagen als daar iets aan stuk ging, of onderhoud gepleegd moest worden. Hoewel een beetje het type van een horizontale communist - zo onbuigzaam als zijn pijpentang - leek onze loodgieter in ieder geval  betrouwbaarder in dat opzicht.

de kabel aan de waterleiding bevestigd

Snel was hij ook. Zaterdagochtend hadden we hem groen licht gegeven en maandagochtend stond hij al met alle spullen voor de poort. Omdat hier per dag niet meer dan anderhalve tractor en een voorhistorische Zündapp passeren, konden we rustig de hogedrukslang over de weg uitrollen. Dan realiseer je je pas hoe verbazingwekkend diep 100 meter is. Terwijl de loodgieter zorgvuldig de elektriciteitskabel met tyraps aan de tyleenslang bevestigde en de torpedoachtige waterpopm in in elkaar schroefde en aansloot, groef ik een sleuf vanaf het boorgat om de bestaande waterleiding op te zoeken. Bah, niets dan stenen. Pas toen uit ons gesprek bleek dat ik nog ouder was dan hij - had ie niet gedacht! - greep de man ook een schop.

slang en kabel worden in de schacht gevoerd

Nadat er een stevig nylon koord aan de pomp was geknoopt, werd die in de buis gelaten en samen lieten we voorzichtig waterleiding, kabel en koord meter voor meter naar beneden glijden. Er kwam geen einde aan. Op diepte aangeland, werden slang en kabel door een speciaal dekseltje geleid, waarna het koord door een oog aan dat deksel stevig werd vastgeknoopt. Deksel op de mantelbuis, en de pomp hing veilig op 97 meter diepte.

Samen plaatsten we nog een betonnen put zonder bodem (`opzetstuk´ heet zoiets in de vaktaal) om de mantelbuis.Die werd vast gekledderd met cement, er ging een gegalvaniseerd deksel bovenop en daarna kon de loodgieter, die ook elektricien was - "Anders verdien je niks in de bouw, meneer" - waterleiding, kabel en schakelkast aansluiten en de nieuwe hydrofoor installeren.
Toen de kraan dan eindelijk open mocht, kwam er melkachtig water uit en de kraanzeefjes zaten in een mum van tijd dicht met steengruis en kleine stukjes blauw plastic slijpsel uit de sleuven van de pijpen. "Morgen gaan we spoelen", sprak de loodgieter, "Ik zou het niet drinken, maar u kunt er rustig een douche mee nemen."

de schakelkast

´s Morgens werd het t-stuk in de waterleiding dat naar het oude waterreservoir leidt opengemaakt en een duimdikke waterstraal spoot omhoog. De loodgieter had nog een klusje in de buurt.                          Na ruim twee uur sloeg de pomp af. Dat betekende dat hij droog stond. Maar na vijf minuten werd hij via de schakelkast automatisch weer ingeschakeld, tot na een kwartier het water weer op was en dat ging zo door tot de loodgieter arriveerde: "Als u er ook de planten mee zou moeten beregenen, zou het een beetje krap worden, maar voor het huishouden hebt u meer dan genoeg water". 

In het begin was het nog een beetje melkachtig, maar het water werd al snel volledig helder. Een beetje bekomen van de rekening, besloten we na een kopje moddervrije thee dat we er goed aan hadden gedaan om het project te laten uitvoeren, zodat we toch nog rustig konden slapen die nacht.   

`waterdicht´ afgesloten

1. Eerlijkheid gebiedt me te zeggen, dat ik die boorwerkzaamheden eigenlijk helemaal niet zo duur vind, gezien de hoge kosten van het boren (boorkoppen, diamantboren (zie deel I), de grote hoeveelheid gebruikte brandstof die er door gejaagd wordt en de personeelskosten). Daarbij komen de enorme investeringen die zo´n bedrijfje moet doen: Die Unimog met boorinstallatie bijvoorbeeld, kostte 75.000€ (en dan heeft men nog een tweede op rupsbanden voor moeilijk terrein), de compressor 80.000€ en daar moeten er voor de continuïteit ook twee van zijn (Ja, die Portugeest is een nieuwsgierig baasje). Dan hebben we nog de dieplader waarop compressor en boorinstallatie over de weg worden vervoerd en een vrachtwagen voor het materiaal, die toch ook minstens 50.000€ heeft gekost. Je snapt wel dat die machines (en dus ook de mensen) heel veel uren moeten maken om zo´n onderneming rendabel te houden.                      De rekening van de loodgieter bestond voor het overgrote deel uit materiaalkosten. Hij berekende (voor mijn begrippen) maar weinig arbeidsloon.  

2.Je ziet vaak in Portugal dat aannemers, of - zoals in dit geval - de eigenaar/directeur van een waterboorbedrijf, (en echt niet alleen oudere generaties), zich nog steeds niet aan het SI (metrieke) stelsel hebben hebben aangepast en ouderwetse eenheden zoals `cavalo´ (paardenkracht) of  `polegado´ (duim) gebruiken. De naam van de laatste maat wordt hier steevast verkeerd uitgesproken en gespeld - zelfs in contracten - als `pulgado´, wat ik nogal lachwekkend vind, omdat `pulga´ vlo betekent.