Portugallig 14. Lissabon, de verboden stad

`Waar maak je je druk om, man. Je hebt zelf geen auto en je woont niet eens in Lissabon. Kom je er eigenlijk wel eens?´ Ik hoor het je zeggen, maar dat is nu precies het probleem met die babyboomers. Idealisten, maar daarnaast - met name de Nederlandse - pathologische betweters: `Mijn naam is Portugeest en wel hierom´: Vanaf 15 januari jl. is een groot deel van de binnenstad van Lissabon op werkdagen tussen 7,00 en 21.00 uur niet meer toegankelijk voor auto´s die voor het jaar 2000 gemaakt zijn en in een nog groter gebied daar omheen die met een bouwjaar voor 1996. Deze auto´s zijn volgens het stadsbestuur te vervuilend en omdat Portugal de waarschuwing heeft gekregen dat de kwaliteit van de lucht in hun grote steden niet aan de Europese normen voldoet, dacht men op deze manier verder gezeur en boetes te voorkomen.`Daar lijkt me niets mis mee, zul je zeggen `Hoe minder vervuiling, hoe  beter toch?´ Maar als je weet dat volgens recente onderzoek de gemiddelde leeftijd van het Portugese wagenpark 15 jaar is en er een miljoen auto´s van voor 2000 op de weg zijn, zul je moeten toegeven dat deze `milieumaatregel´ onbehoorlijk discriminerend is. Wie geen nieuwe(re) auto kan betalen mag de binnenstad niet meer in. De eerste boetes zijn al uitgedeeld.

werkdagen van 7 - 21 uur

Utgezonderd van de maatregel zijn de auto´s van bewoners, voertuigen voor noodgevallen (brandweer, ambulance en politie), historische auto´s (?), militairen en gevangenentransport.
Taxi´s mogen ook, want ook taxi-eigenaren hebben al jaren geen geld om hun auto te vernieuwen.
Andere kleine ondernemers, denk aan bijvoorbeeld muzikanten, catering, toelevering van winkels en horeca, verhuizers en natuurlijk de klussensector, vaak met een klein inkomen en een niet al te nieuwe auto, worden zwaar gedupeerd door het straatverbod.

Er is veel protest tegen de toegangsbeperkingen. Ik laat de voorzitter van de Automóvel Club Portugal (ACP), de Portugese ANWB, Carlos Barbosa, even aan het woord: "We zijn het er allemaal over eens dat het nodig is om de vervuilende uitstoot in de steden te verlagen. Maar we weten ook allemaal dat we de problemen bij de wortel moeten aanpakken en niet op een `hap snap´ manier, Het verbod op de circulatie van voertuigen ouder dan 2000 in het centrum van Lissabon demonstreert in beginsel een diepgaande minachting van B & W voor de minst begunstigsten. (...)  Het choceert om van een college dat zoveel vertoon maakt van haar humanisme, maatregelen te zien die alleen de rijken bevoordelen die geld hebben om hun auto te vernieuwen". Hij wijst er verder op dat als je het probleem van de vervuiling van de binnenstad professioneel wilt aanpakken, je parkeerplaatsen bij de ingangen moet aanleggen en een goed openbaar vervoersnetwerk. Pas daarna kun je met een gerust geweten het centrum voor autoverkeer afsluiten.

Protestoptocht

Ik dacht zelf nog: `Als je dan met alle geweld toch even snel een maatregel wilt nemen, omdat er Europese boetes op de loer liggen, waarom dan niet zoals in Athene: De ene dag mogen auto´s met een nummerbord die met een even getal beginnen de stad niet in de andere dag met een oneven. Eerlijk en ook nog makkelijk te controleren (niet voor niets hebben ze daar de democratie uitgevonden) en je kunt ook op die regel elke gewenste uitzondering maken.´


Op 1 februari maakte een protestoptocht van tientallen door de nieuwe wet uitgesloten auto´s met een gangetje van tien kilometer per uur een ronde door de `verboden stad´. Dat leidde tot flinke opstoppingen, Er zijn meer acties beloofd. Er is een klacht ingediend bij de `Provedor de Justiça´, een entiteit die controleert of administratieve processen volgens de regels verlopen, op grond van het feit dat een dergelijk besluit in plaats van B & W door de gemeenteraad moet worden genomen en er zijn processen bij de rechtbank in voorbereiding, op gronden van discriminatie en het gelijkheidsbeginsel.

Het is verbazingwekkend dat de burgemeester van Lissabon, António Costa, die afgelopen najaar werd gekozen tot secretaris-generaal van de `Partido Socialista´ (PS), zeg maar de Portugese PVDA, een dergelijk besluit heeft kunnen nemen.
Deze man is er van overtuigd dat hij na de komende verkiezingen premier van een links meerderheidskabinet wordt, dat het helemaal anders gaat doen. Geeft te denken voor de toekomst.

 

    

Van de boerderette 17. Hark

Het gerucht ging al een tijdje door de buurt: De `cantoneiros´ zouden een bezoek brengen aan onze straat, nou ja, zeg maar weg, of beter nog, pad. De laatste keer dat ik er een van dichtbij gezien had was zeker vijf jaar geleden. In de tussentijd had ik het zelf maar gedaan, om brand en ander ongemak te voorkomen. Veel extra werk. Ik dacht er nog even over om wat flesjes bier voor ze te kopen, maar uiteindelijk leek me dat toch te gek. Wij betalen tenslotte net als iedereen onze gemeentebelastingen en dus hebben we er ook recht op dat de bermen van onze straat, ook al is dat een aarden weg, worden gemaaid.

Vrijdagmorgen om kwart over negen zie ik iemand op de weg verschijnen. Ik denk eerst nog dat het een zwerver is, want hij is dik ingepakt in vele lagen oude kleren. De man gaat tegen een lantaarnpaal (ja, die hebben wij ook) een sigaret staan roken. De andere twee komen twintig minuten later in een kleine vrachtwagen met open laadbak, waarin de maaimachines liggen. Eén heeft een oranje wegwerkersoverall aan en zelfs een soort helm met een beschermkap voor de ogen. Hij begint met degene die stond te wachten druk de wegkanten te maaien. De dikke man die achter het stuur zat en zo te zien ook de baas is, pakt zijn mobieltje en gaat bellen. Daar houdt hij voorlopig niet meer mee op. Af en toe maakt hij wat schijnbewegingen met een hark. Herinner je je die straatveger in de film `Mon Oncle´ van Jaques Tati?

scene uit `Mon Oncle´

Om even over tien staan de `cantoneiros´ (wegwerkers) gedrieën voor mijn toegangshek. Ik schiet in mijn sloffen - ik ben aan de schoonmaak - om te vragen of er een probleem is, maar als ik het hek nader zie ik het al: Op mijn meterkast staan keurig drie flesjes bier en evenveel pakjes brood uitgestald, ik zie zelfs een sinaasappel liggen. "Smakelijk heren", mompel ik voor ik weer naar binnen glip.
Een half uur later kijk ik nog eens uit het raam en denk: "Nog even bij elkaar harken en hop de brand erin. Maar nee hoor, de man in de overall (`fato-macaco´, oftewel apenpak in het Portugees) loopt een stuk terug met zijn motormaaier en begint verwoed het midden van de weg te bewerken, waarvan ik weet dat er nauwelijks een sprietje gras op groeit. De dikke harkt onder het bellen wat hoopjes bladeren bij elkaar. Mijn hek mag vanochtend niet gepasseerd worden. De rest van de weg is voor vanmiddag. Om kwart voor twaalf stappen de mannen in de vrachtwagen om te gaan lunchen.

´s Middags heb ik het te druk met bezem en dweil om het verloop van de werkzaamheden goed te volghen. Af en toe is er een motormaaier te horen, wat verder op de weg. Om kwart voor vier keert de vrachtwagen huiswaarts. Het weekend is begonnen.

Zoals voorspeld kwam de zaterdag met een stevige wind uit wisselende richtingen. De hoopjes slonken en zondagavond waren ze tot minder dan de helft gereduceerd.                                                          

Maandag was er - aan het geluid te horen - toch nog heel wat te maaien, maar dinsdagmorgen werd wat nog over was van de hoopjes in de bak van de vrachwagen geladen en met zo´n klus kun je nog heel wat uurtjes vullen. Vooral als je eens echt goed wil doen: Eerst de rechterbem, de vrachtauto keren en dan de andere kant van de weg.

Geweldig hoor, die schone weg, maar ik ben bang dat het minstens vijf jaar gaat duren voordat we weer aan de beurt zijn als er in dit tempo wordt doorgewerkt. Vijf jaar, drieduizend pijpjes bier en drie keer zoveel boterhammen, een paar duizend liter mengsmering, een paar nieuwe maaimachines en twee dozijn schoenzolen. Alleen die hark zal nog steeds dezelfde zijn.

Van funk tot fado 8. Dead Combo

Hoewel ze muziek maakt die uitnodigt tot het berijden van een auto of, liever nog, een paard, hoor je het beste bandje van Portugal niet vaak op de radio. Past kennelijk niet tussen de Shakira´s en Tony Carreira´s van deze tijd en zal ook wel vloeken met de reclame en de fileberichten. Toch had de band in december twee dik uitverkochte concerten op de grootste podia van Lissabon en Porto. Afgelopen november werd bekend dat door het regisseursduo Ficarra en Requa twee composities van de heren waren uitgekozen voor hun nieuwste film `Focus´, die deze maand in premiëre gaat en waarin Will Smith de hoofdrol speelt: `Rumbero´  https://www.youtube.com/watch?v=zZadmauYuTc , van hun eerste album en `Lisboa Mulata´ van hun vijfde. De band bestaat uit gitarist Tó Trips en bassist, multi-instrumentalist Pedro V. Gonzales.

Het ontstaan van de band is inmiddels een legende. Na afloop van een concert vroeg Trips een lift aan Gonzales, die ook geen auto bleek te hebben. Tijdens hun nachtelijke wandeling door Lissabon die daarop volgde, kwam het idee op om samen een cd op te nemen als eerbetoon aan de virtuoze componist en bespeler van de Portugese gitaar, Carlos Paredes (Muziek 4.). Moe van de bandjes (Trips) en de jazzgigs (Gonzales), waarmee geen droog brood te verdienen viel, moe en zelfs een beetje kwaad op de muziekindustrie begonnen ze, om het toch niet op te geven, aan het project `Dead Combo´. En daarmee zouden ze de wereld nog versteld doen staan...

In 2002 begon de naam van het bandje op te duiken in het circuit en een jaar later namen ze `Paredes Ambience´ https://www.youtube.com/watch?v=-_Gvd_9_bw4 op voor de cd `Movimentos Perpetuos´, waarop twintig artiesten van verschillende generaties een muzikale hommage aan Carlos Paredes brachten.
In maart 2004 kwam het eerste echte Dead Combo album uit: `Vol. 1´, een `vernieuwend muzikaal avontuur´ volgens de critici en `een van de beste cd´s van het jaar´, vond de Britse radiopresentator en musicoloog Charlie Gillet. Het is niet makkelijk om een keuze te maken, want alle liedjes van die plaat zijn steengoed. Hier toch twee heel verschillende om een indruk te geven: `Electrica cadente´ https://www.youtube.com/watch?v=KMzUgFKidC4 en `Tejo(Taag)Walking´ https://www.youtube.com/watch?v=2cV_6JZNWhw .

`Vol 2. Quando a alma não é pequeno´, Wanneer de ziel niet klein is, volgde in 2006, waarvan hier `O assobio (canto de avô)´, Het fluitje (liedje van opa)                            https://www.youtube.com/watch?v=hr8lpBZDYEM.
In 2007 verscheen de cd `Guitars from nothing´en in 2008 `Lusitania Playboys´. Van de laatste een live uitvoering van `Sopa de cavalo cansado´, oftewel soep van een moe paard: https://www.youtube.com/watch?v=akoi4kyzJZQ.
De band had inmiddels een goed gevulde agenda en trad zelfs, in 2007 op het Noorderslagfestival, in Nederland op. Voor zover ik kan nagaan, was dat tot nu toe ook de enige keer. Schande!

Meestal hebben Trips en Gonzales aan zichzelf genoeg, maar ze nodigen ook wel muzikanten uit om hier en daar wat in te vullen: Een trompet, een extra gitaar of een drummer en zelfs, hoewel ze beiden wat tegen hebben op de zwaar overschatte`´ rol van de zang in een band, af en toe een zanger. Op hun vijfde cd `Lisboa Mulata´ mocht de bekende fadozanger Camané een gedicht opzeggen, dat speciaal voor de gelegenheid was geschreven door dichter-troubadour Sérgio Godinho: `Ouvi o texto muito ao longo´, Ik hoorde de text vanuit de verte: https://www.youtube.com/watch?v=6nmxeaG4abA
Inderdaad, er is geen woord van te verstaan. De zang ondergeschikt aan de muziek, zoals in de vroege punkmuziek. Voel je de saudade in dit nummer. De muziek van Dead Combo mag dan een mengeling van cowboymuziek, Afrikaanse en Zuidamerikaanse ritmes, fado en nog zo het een en ander (Ik hoor af en toe zelfs `The Shadows´ langskomen), ze is ontegenzeggelijk Portugees.

Voor hun laatste cd `A bunch of mininos´, die afgelopen jaar verscheen, hadden ze Nick Cave uitgenodigd om een gedicht van de Portugese dichter Fernando Pessoa te declameren. Hij was `niet geïnteresseerd (altijd al een opgeblazen pad gevonden). Het resultaat van deze weigering werd `Waiting for Nick at Rick´s (Casablanca) café´.                                    https://www.youtube.com/watch?v=WvWZfLboWH4
Het album is een soort portrettengallerij, met liedjes als `Waits´(behoeft geen uitleg)https://www.youtube.com/watch?v=Zfvew304Z88  en `Mr. Snowdowns Dream´.
Dead Combo maakt heel bijzondere muziek en toch lijkt het wel of die muziek er altijd al geweest is, zoals een vriend van mij het in een helder moment formuleerde. De heren hebben ook wel eens ruzie, hebben  zelfs een een paar maanden geen stik of val dood tegen elkaar gezegd, maar dat gaat nooit ten koste van de muziek op het podium: "We zijn als die stellen die elkaar maar zo´n beetje verdragen, maar alles in bed oplossen", zegt Tó Trips, grijnzend, in een interview.

Portugallig 13. De kraan is gestolen.

Ik loop met een zware jerrycan benzine voor de motermaaier op de terugweg van het winkeltje van Chico, als ze me aanroept vanaf de overkant van de straatweg bij het openbare tappunt.  "En, hoe gaat het met u, lang niet gezien? Kunt u het een beetje warm krijgen daarboven". Terwijl ik naar haar toeloop, verzeker ik de oude weduwe dat dat best gaat zolang er brandhout is en ik vraag hoe het er bij haar voor staat. "U ziet het niet hè", zegt ze met haar donkere stem, wijzend op het zielige straaltje water dat in haar mandfles stroomt. Verrek, de kraan is weg! "Gestolen, vorige week al. Ze doen alles om aan geld te komen en ik zit er mooi mee."  `O jee´, straks zitten we zonder stroom of telefoon´, denk ik egoïstisch, `Als ze eenmaal de weg naar ons  dorp hebben gevonden...´

Drie weken geleden werd een gepensioneerde schroothandelaar uit Ermesinde (vlak bij Porto), die de diefstallen uit zijn loods kennelijk zat was, veroordeeld tot vijf jaar voorwaardelijke gevangenisstraf en betaling van een schadevergoeding van 37500 Euro aan een inbreker. De man was bij het binnendringen in de loods in zijn been geschoten, waardoor hij gedeeltelijk arbeidsongeschikt was geworden. De eigenaar van de opslagruimte van oude metalen had een jachtgeweer geïnstalleerd dat afging als je een koperdraad in de loods aanraakte. En dat was nog maar een van zijn vallen! Er waren ook puntige ijzers in de vloer gemonteerd waar je je voeten aan kon verwonden en er hing een zware plak ijzer aan het dak, die bedoeld was om op je hoofd te vallen als je tegen een draad aanliep. Gelukkig was de laatste gezekerd en buiten werking. De op het electriciteitsnet aangesloten ijzeren trap was inmiddels ongevaarlijk, omdat de stroom van het gebouw was afgesloten.

`nette´ dief

Metaaldiefstal is een van de zeven plagen die Portugal in crisistijd teisteren. Koper, messing en brons zijn favoriet, want die leveren het meeste geld per kilo op, maar ook zware gietijzeren putdeksels (als je geluk hebt, zet de dief nog een boomtak in het gat), zelfs spoorrails en de grote aluminium platen van de aanwijzingsborden boven de snelweg verdwijnen in de schroothandel.
Het stelen van electriciteits- en telefoonkabels is bijzonder populair, vooral kabels die geïsoleerde dorpen en boerderijen in het binnenland voorzien, want de kans om gesnapt te worden is klein. Maar soms weten de heren niet zo goed hoe dat ook alweer zat met de plus en de min: In de afgelopen  jaren heeft de brandweer regelmatig een geëlectrocuteerde kabeldief uit een electriciteitsmast of een transformatorhuisje moeten plukken.

Ook worden er - tot groot verdriet van de nabestaanden - veel bronzen en messing ornamenten van grafmonumenten geroofd en zelfs de kerk wordt niet ontzien. Al heel wat kerktorens moeten het zonder klokken stellen (En dan wordt er weer zo´n irritant electronisch klokkenspel geïnstalleerd). De dieven, die het op het waardevolle brons voorzien hebben, klimmen met geïmproviseerde ladders  langs het dak omhoog of gebruiken zelfs een hoogwerker.
Op een vroege ochtend in april 2012 schrokken de inwoners van Altougia de Baleia (Peniche) wakker van een daverende klap: Onvoorzichtige dieven hadden een kerkklok van tweehonderd kilo op het dorpsplein laten vallen. Een paar wakkere dorpelingen konden nog net voorkomen dat de buit op een vrachtwagen gehesen werd. De klok werd voolopig maar in het dorpsmuseum opgeborgen. 

jornal Regio de Leiria 13 - 4 -´12

Een grote schroothandelaar uit Aveiro maakte het wel erg bont: Hij laadde zonder toestemming grote hoeveelheden spoorstaven van  de - tijdelijk stilgelegde - `linha de Tua´ in zijn vrachtauto´s en bood die de overheid later te koop aan om de lijn weer te herstellen. Het schandaal werd bekend onder de naam `O Carril Dourado´, De Vergulde Rails (lijkt wel een avontuur van Kuifje). Het was niet de enige spoorlijn die door het bedrijf van de man werd `gestript´.


Vanaf 2010 was er jaarlijks een grote stijging van het aantal `metaalmisdrijven´ te zien, in de eerste helft van  2014 zijn de cijfers duidelijk minder hoog. De gezamenlijk acties met namen als `Teias de Cobre´, Koperwebben, van GNR en PSP (zeg maar rijks- en gemeentepolitie) om metaaltransporten te onderscheppen, illegale schrootbedrijven te sluiten en preventiecampagnes, met name in het kwetsbare binnenland, zullen daar zeker toe hebben bijgedragen. Misschien is er zo onderhand ook wel minder te stelen. Toch zie je nog steeds koppen in de krant als: `Verrast tijdens het stelen van 25000 Euro aan metaal.´, of  `PSP arresteert tijdens een actie in het noorden 18 mannen en 12 ton van de EDP (electricteitsmaatschappij) gestolen koper.´