Van de boerderette 28. Lampionplant

Altijd gedacht dat het gekonfijte kersen waren, die vruchten op de taart, maar wel met een merkwaardige textuur. Ik moet je eerlijk bekennen dat ik zelfs nog nooit gehoord had van de lampionplant (Physalis), terwijl Nederland met Duitsland toch de belangrijkste importeurs zijn van de vrucht. Totdat mijn buurman - met ook nog een mand vol rijpe diospyrus - er een paar weken geleden mee kwam aanzetten. "Hadden we het laatst over. Die vruchten worden oranjerood en die gebruiken ze voor taarten, maar je kunt zo ook zo eten. Ik houd er niet zo van, mij te zoet." "Hoe heet die plant?" "Geen idee, ik heb het zaad een jaar geleden van een kameraad gekregen." "Moeten ze in de moestuin, of siertuin?" "Wat u wilt. De bloemen en bessen zijn wel aardig en het blad blijft groen. Maar kijk uit, het verspreidt zich als een braamstruik."

In de supermarkt

`Ik kom er ooit nog wel eens achter hoe die planten heten´, dacht ik, terwijl ik een hoekje in de moestuin schoon maakte. Ik plantte ze en dacht er verder niet meer aan. 

Zag ik ze vorige week in het koelvak van de Lidl (ja, die hebben wij ook)! 1,39 Euro voor een plastic bakje met pak weg twintig van die oranje vruchten met de lampionachtige blaadjes er nog omheen. `Physalis´, stond erop. Om die naam niet te vergeten - je wordt ouder papa - liet ik mijn zoontje er met zijn smartphone een foto van maken en thuisgekomen, direct naar Wiki natuurlijk.

Het Portugees kent geen andere officiële naam dan `Physalis´, maar er zijn minstens vijfentwintig populaire namen bekend van `bucho-de-rã´, kikkermaag, `mata fome´, hongerdoder, via `saco-de-bode`, bokkenzak en `tomate de lagartixa´, gekkobal, tot (nou ja zeg!) `cereja-de-judeu´, jodenkers.

Physalis komt oorspronkelijk uit Zuid- en Midden Amerika, hoewel er geruchten gaan dat ook China voor de oorsprong van de plant van betekenis kan zijn. In Europa komt alleen de soort `Echte lampionplant´ (Physalis alkekengi) `van nature´ voor. Deze soort is een van de weinige die vorstbestendig is. En hoewel er vanwege de bijzondere bloemen druk mee geëxperimenteerd wordt in de siertuin, gedijen de meeste van de ongeveer negentig soorten toch het best in het warme klimaat van Mexico.

De plant hoort net als de pieper en de tomaat tot de nachtschadefamilie en is dus min of meer taboe voor macrobioten, maar er worden zowel aan het blad als de vrucht veel medicinale eigenschappen toegeschreven: bloedzuiverend en bloeddrukverlagend, de vrucht schijnt te helpen bij obstipatie en urine-afdrijvend te zijn (maar daar zou je ook best een halve liter sterke koffie voor kunnen gebruiken) en tijdens recent onderzoek is gebleken dat de plant ook inzetbaar is in de strijd tegen tumoren. Maar pas op! De bloemen zijn - net als die van de aardappel - giftig.

Voor zover ik heb kunnen nagaan, wordt de gewone lampionplant in Nederland niet als landbouwproduct geteeld. Wat men nodig heeft voor de taart, marmelade of onderdompeling in vloeibare chocolade (schijnt erg lekker te zijn), wordt geïmporteerd uit Colombia. De bloemen uit kwekerijen en siertuinen worden vaak gedroogd en in herfstboeketten verwerkt. 

Ik ga het in ieder geval eens proberen met die `bokkenzak´. Misschien maak ik mijn fortuin er nog 

mee.

op de citroentaart

Zo, dat was het dan voor dit jaar. Vandaag `lange poelen, gauw thuis´, zoals ze in Heemskerk, of Akersloot zeggen. Zelfs een Portugeest heeft wel eens behoefte aan een beetje vakantie. Morgen appelflappen bakken (vinden ze geweldig hier) en eitjes vullen, dus weer druk genoeg. 

De enige echte Portugeest wenst de lezer een knallend uiteinde en een verbluffend goed 2016 toe. 

    

Bijzonder Portugees 22. Kerstmis 2015, Feest voor iedereen

Roekeloos of terecht wat meer vertrouwen in de toekomst? De Portugezen geven dit jaar 7% meer uit aan hun kerstboodschappen dan in 2014. Die boodschappen bestaan niet alleen uit de ingrediënten voor de traditionele maaltijden, de bolo rei (kerststol) en een flesje wijn, maar ook uit cadeautjes, die in Portugal onlosmakelijk bij het kerstfeest horen. Tegenwoordig vaak alleen voor de kinderen, dat heeft de crisis wel geleerd. De nieuwe regering heeft afschaffing van de `solidariteitsheffing´, de extra belastingmaatregel die de inkomens al vier jaar lang aanzienlijk verlaagd, beloofd. In 2016 in ieder geval voor de laagste inkomens. En ook de laagste pensioenen en het minimumloon worden verhoogd, maar er hangt alweer een nieuwe strop van 3 miljard boven het hoofd, het failliet van de bank `Banif´. In het journaal beweren winkeliers dat ze nog minder verkopen dan vorig jaar. Misschien heeft de handel zich verplaatst naar de grote `shoppings´ of - net als in Nederland naar het internet. Maar er wordt niet alleen aan het welzijn van eigen huis en haard gedacht, de Portugezen zijn een bijzonder solidair volk en ook dit jaar zijn er weer talloze initiatievenen en acties om daklozen, armen, eenzame ouderen en vooral kinderen een wat vrolijker kerst te bezorgen. 

volle boodschappenkarretjes

Tijdens de novemberactie van de `Banco Alimentar (Contra a Fome)´, de voedselbank (tegen de honger) werd in meer dan 1560 supermarkten, verspreid over het hele land, 2309 ton voedsel opgehaald. Aan de klanten werden plastic tasjes verstrekt, die naar goeddunken en begroting gevuld konden worden met essentiële voedingsmiddelen zoals deegwaren, rijst, spijsolie, suiker, bonen en blikjes, maar ook luxere artikelen, zoals koffie en thee waren welkom. Na het afrekenen werden de tasjes ingenomen door vrijwilligers en per vrachtwagen afgeleverd bij de verzamelcentra, waar een menigte van vrijwilligers aan de lopende band het voedsel sorteerde en er pakketten voor de cliënten van maakten. Bij deze actie waren bijna 32.000 vrijwilligers betrokken. De voedselpakketten zijn bestemd voor 319.000 mensen die ze hard nodig hebben. De voedselbanken houden ongeveer eens per half jaar zo'n inzamelingsactie. De rest van het jaar distribueert ze het voedsel dat bedrijven en particulieren verstrekken en koopt ze voedsel in met het geld van donaties.

Voorzitster Isabel Jonet noemt haar organisatie wel eens ironisch `De grootste onderneming van Portugal´. In Nederland kom je als alleenstaande voor hulp van de voedselbank in aanmerking als je, na aftrek van alle vaste lasten, 180 Euro min of meer vrij te besteden hebt aan voedsel of kleding. In Portugal is de hele bijstandsuitkering voor een alleenstaande slechts 178 Euro (zie Portugallig 12). Daar moet alles van betaald worden (huur, gas, water en licht enz.). Wat volstrekt onmogelijk is.

sorteren en verpakken

Natuurlijk zijn er ook honderden kleinere, meer persoonlijke initiatieven:
Zo gaat de stichting `Luis Figo´, herinner je hem nog, die Portugese topvoetballer. 3000 stuks speelgoed uitdelen in ziekenhuizen.
In Porto bereiden studenten van de universiteit Portucalense een kerstmaaltijd, die op kerstavond aan 300 daklozen wordt geserveerd in hun eigen kantine.
Studenten van een andere universiteit hebben in een week tijds ruim 3 ton huisraad en speelgoed verzameld om aan arme gezinnen te geven.
Het Portugese Leger des Heils speelt in het project `Anjinhos (engeltjes) de Natal´ de rol van intermediair tussen geefgrage bedrijven en particulieren en ouders die geen geld hebben om een cadeautje voor hun kind te kopen. De bedoeling is dat deze ouders, zonder schaamte, zelf een cadeau aan hun kind kunnen geven.
De groep Sneaker Love, samen met de vereniging Leven en Vrede nodigt iedereen uit om zijn ongebruikte slippers in een van de door hen door Porto en Lissabon verspreide verzameldozen te deponeren. Bestemd voor de daklozen.
enzovoort.

contact met de geëmigreerde kinderen

In de dorpen en buurtschappen rond Miranda do Douro (provincie Trás-os-Montes) bezoeken een psychologe en een technicus - vaak geïsoleerd levende - ouderen (ouders en grootouders) met computerapparatuur om via skype contact te maken met hun geëmigreerde kinderen en kleinkinderen. Naar schatting zijn door de crisis en de daarop genomen bezuinigingsmaatregelen in de afgelopen vier jaar ruim tweehonderdduizend Portugezen geëmigreerd. Wie met kerstmis thuis kan komen, doet dat, want de familieband is erg belangrijk in Portugal, maar voor veel emigranten is het te duur, of ze wonen te ver weg. De leegloop en vergrijzing is schrikbarend in de dorpen in het binnenland en veel ouderen voelen zich erg eenzaam en hebben last van depressies. Het `skype´ gesprek met familieleden omvat vaak niet veel meer dan `Hoe gaat het, alles goed?` en natuurlijk veel `beijinhos´, kusjes, die de Portugezen altijd gul uitdelen, maar het helpt echt om de kerstdagen wat minder somber door te komen. Soms is de ontvangst in huis zo slecht dat de laptop op het dorpsplein geïnstalleerd moet worden. Dan kunnen ook de buren en bekenden een woordje met hun oude dorpsgenoten wisselen.

Ook op de Azoren (São Jorge) is dit jaar een dergelijk project van start gegaan.

Tot slot nog twee aardige nieuwtje: In Leiria (midden Portugal) heeft men de grootste kerstboom ter wereld, opgebouwd uit pallets, neergezet. De bedoeling is een Guinness record. Niet iedereen is even blij met het gedrocht.
In het zelfde journaal was te zien hoe een poging om een filhó de Natal (kerstgebak uit Beira Baixa) van een vierkante meter te frituren, jammerlijk mislukte. De kok had teveel aguardente door het deeg gemengd, waardoor hij uit elkaar viel. De brokstukken smaakten er niet minder om. Binnen een paar minuten was er geen kruimel meer over.

Feliz Natal



    

Van de boerderette 27. Hazelworm

Deze honderdste Portugeest was eigenlijk bestemd voor de fadozangeres Ana Moura en haar nieuwe cd `Moura´ (dijk van een plaat!), maar toen ik gisteravond de `links´ testte, bleek dat - op de officiële clip van de single na - alle youtube video´s met liedjes van `Moura´ waren uitgeschakeld. Er zijn kennelijk problemen m.b.t. toestemming of auteursrechten. Zo gauw die zijn opgelost, alsnog. Even improviseren maar deze keer. `The show must go on´. Gelukkig valt er over het leven op de boerderette altijd wel weer iets merkwaardigs te vertellen. Een paar dagen geleden kwam ik bij herstelwerk aan de muur van een `sucalco´, (terras) een grote hazelworm tegen. Ik dacht eerst dat ik hem geraakt had met de hak, want hij (of zij) was stijf en bewoog nauwelijks, tot ik begreep dat hij zich in de hoop aarde had ingegraven voor de winterslaap. Katten op het land, arenden en buizerds in de lucht, dus snel een ander, veiliger plekje gezocht om de overwintering voort te zetten.

                                        https://www.youtube.com/watch?v=cFOOebnjZMY
                                                                 vond ik op youtube

Want de hazelworm (Anguis fragilis), in het Portugees `licranço´, is een nuttig diertje. Het eet voornamelijk slakken, naaktslakken, wormen en ander ongedierte dat zich aan mijn sla en peultjes tegoed doet. Hij heeft wel wat weg heeft van een slang, maar is daar zelfs geen familie van. Het is een pootloze hagedis, die tot ongeveer een halve meter lang kan worden. Waarschijnlijk heeft hij zijn naam aan de hazelnootkleurige rug te danken, die bij het volwassen dier vaak gevlekt is met metalic zilver en blauw, met op de flanken zwarte strepen. Z´n buik wordt met de jaren steeds blanker.

Hoewel de hazelworm voornamelijk ´s nachts en in de schemering opereert, kom ik hem regelmatig tegen als ik een composthoop afgraaf. Daarin overwintert hij graag en vaak gebruikt het vrouwtje die ook als nestplaats. Eén keer vond ik een nest toen ik een stapel halfverrotte takken overhoop haalde. Een stuk of tien zilverachtige hazelwormpjes vluchtten het hoge gras in. Hazelwormen paren na de winterslaap in april of mei en in juli tot augustus komen maximaal twaalf jongen in een vliesje ter wereld (ze zijn eierlevendbarend). De vrouwtjes hebben niet elk jaar een nest, maar het dier kan verbazingwekkend - wel tot 50 jaar - oud worden. En dat is maar goed ook, want het heeft vele vijanden: Roofvogels, slangen, marters, vossen, dassen en wilde zwijnen. Ook poes en de kippen vinden hem erg smakelijk. Omdat hij geen pootjes heeft is hij niet zo snel als andere hagedissen, maar als de hazelworm bedreigd wordt, kan ook hij zijn staart afstoten. Het staartje kronkelt nog een tijdje voort en vormt zo een afleidingsmanoeuvre, die het dier tijd geeft om weg te vluchten. De belangrijkste vijand van de hazelworm is echter de - onwetende - mens.

Dat deze pootloze hagedis vaak voor een slang wordt aangezien, blijkt wel uit zijn meest populaire naam: `cobra de vidro´, glasslang. In de binnenlanden van Portugal leeft nog steeds de wijdverbreide mythe dat de beet van een hazelworm een mens kan doden. Daarom kan ook mijn buurman de neiging niet weerstaan om hem in mootjes te hakken, zodra hij zo´n diertje ziet. Maakt niet uit wat ik hem vertel over onschuldig en nuttig. Oud bijgeloof is moeilijk uit te roeien.
Maar ook in Nederland zijn in het verleden de meest bizarre fantasiën op het arme beestje losgelaten. Van mijn moeder erfde ik het boekje `Hei en Dennen´ (1897) van de Nederlandse florapioniers Heimans en Thijsse, dat de (toenmalige) natuur van het Overijsselse Salland beschrijft en ik citeer hier `Kruiden Marie´ die de jonge Jacob P. Thijsse uitleg geeft:

"Dat gespleten tongetje schijnt voor de menschen hier iets verschrikkelijks te zijn; daar zijn ze als de dood voor. Als ze dat bij een beest zien, raken ze ´t niet meer aan. Ik neem aan, de sterkste en vechtlustigste boer, al is hij half dronken, met dit beestje in mijn hand een uur ver voor mij uit te jagen, of hem van angst in het water te laten springen. ´t Is eigenlijk onbegrijpelijk; nog nooit kan een mensch ook maar gebeten, laat staan vergiftigd zijn door zoo´n zacht en onschuldig diertje. Op een adder lijkt het nog minder dan een schaap op een varken; en toch, je kunt het de menschen niet uitpraten, dat het een giftig en buitengewoon gevaarlijk dier is. Wie niet al te angstig is op het gezicht van ´t dier en een spade bij zich heeft, hakt het in stukken. Vinden de plaggenstekers een nest met heel kleine jongen, dan weten ze niet hoe gauw ze de wit- en zwarte slangen zullen plat slaan en met dorre hei bedekken. Die steken ze dan aan, en de asch strooien ze in de wind.

En in andere streken moet het nog erger zijn. Hier zeggen ze alleen maar dat het beest zoo venijnig is, dat het je op een afstand met gif bespuwen kan. Waar het je raakt, ontstaan negen wonden, die negen jaar openblijven; en trap je er per ongeluk een stuk, dan spat het vergif naar alle kanten rond.
Verderop naar de Westfaalsche grens loopen de menschen allemaal weg als er een: "De hartworm!" of "De meiworm!" schreeuwt, en de voerman rijdt niet door, als er een hazelworm over de zandweg kruipt; want raken hem de de paarden, dan springt hij ze tegen de kop en maakt ze blind, net als het dier zelf is." (Wat ook al niet waar is).

Het zal maar over je gezegd worden..    

Van funk tot fado 13. Mariza, de troonopvolgster

In oktober verscheen de nieuwe cd, `Mundo´ (wereld), van Mariza. de wereld heeft er vijf jaar op moeten wachten, want na tien jaar van overvolle agenda's en uitverkochte zalen op alle continenten, jaren waarin ze de `ambassadrice´ van de Portugese fado was, honderden concerten gaf die haar publiek vaak tot tranen toe bewogen en vijf studio-cd´s opnam, zette ze haar carrière op de waakvlam om voor haar - prematuur - geboren zoontje te zorgen (Deze zin kan zo in de `Story´). Maar nu is ze terug, want zingen is grote hartstocht, met een cd waarop niet alleen fado te horen is, maar ook muziek uit Cabo Verde, liedjes in het Spaans en zelfs een lied voor haar zoontje. `Dit is mijn wereld, nu´, zegt de zangeres over haar cd `en die wil ik delen´. 

Voor de single koos men `Paixão´ (passie), naar mijn smaak niet bepaald het sterkste nummer van de cd: https://www.youtube.com/watch?v=Urv77NBikc0 .
Zelf zou ik voor `Melhor de mim´ (beste van mij) gaan, een gedicht van de Portugese hiphop-zanger Boss AC op een thema dat door Tiago Machado werd geschreven voor de korte documantaire/promotiefilm `Um século de energia´ (een eeuw energie), die regisseur Manoel de Oliveira (overleden in april van dit jaar) net niet heeft kunnen afmaken:
https://www.youtube.com/watch?v=VIZ57VN6UNo (met beelden van de documentaire)

En verder wil ik je deze - jammer genoeg wat overgeproduceerde, maar toch mooie variatie op het eeuwige thema `Sem Ti´ (zonder jou): https://www.youtube.com/watch?v=5U9lrdzYzu4 niet onthouden en evenmin het door Pedro Joia en Cabral de Nascimento geschreven `Adeus´ (tot ziens: https://www.youtube.com/watch?v=iDN5Iz3KsHY

De cd werd geproduceerd door de Javier Limo´n (Spanje), die ook `Terra´ produceerde. Het komt vast wel goed met Mariza, talent heeft ze, maar naar mijn mening verdiende ze een sterkere `come-back´ dan deze cd. Ik vind ´m een beetje stuurloos. Het lijkt of de fado´s (van Amália) hier en daar tussen de andere nummers zijn gezet, omdat dat nu eenmaal moest, de muziek is vaak overgeproduceerd en er staan te weinig echt goeie liedjes op. En al had die producent tien in plaats van twee Grammy´s gewonnen, het wordt tijd voor een andere, zou ik denken.

Mariza (Marisa dos Reis Nunes) werd in 1973 geboren in Mozambique. Na de Anjerrevolutie en de daarmee samenhangende dekolonisatie, moesten haar ouders - zoals zovele Portugezen - het land verlaten. In 1977 vestigde het gezin zich in Lisboa, waar haar vader het restaurant `Zalala´ in de wijk Mouraria, de bakermat van de fado, heropende. Het restaurant was erg populair bij fadozangers en -zangeressen. Tijdens de maaltijden stond de televisie er nooit aan, maar werden er platen met fadomuziek gedraaid en ook in zijn vrije tijd luisterde Mariza´s vader altijd naar fado. Mariza zong mee. Ze had een goeie stem en die werd gehoord, want de fadist Alfreo Marceneiro jr. nam haar al op zevenjarige leeftijd mee om in het fadohuis `Adega Machado´ zingen. Maar fado lag niet zo lekker in de eerste decennia na de revolutie van ´74 en op de middelbare school vertelde je zeker niet dat je fado zong. Mariza experimenteerde met pop, gospel en soul in bandjes zoals `Vinyl´en `Funkytown´.

Maar je bent gek op fado of je bent het niet: Rond 1997 begon ze toch op min of meer professionele basis de fado te zingen in bekende fadohuizen. Meest klassiekers van onder andere Amália Rodrigues en Carlos da Carmen. In 1998 werd ze - door een bank - uitgenodigd om in Brussel en Amsterdam te zingen en het jaar daarop maakte ze deel uit van een groep fadisten die een hommage aan Amália brachten in het `Coloseu´ van Lissabon en Porto.
En toen ging het snel.
In 1991 bracht EMI haar eerste studio-cd `Fado em Mim´ (fado in mij) uit, eerst in Portugal, daarna in nog 32 landen. Op dit album, dat inmiddels vier keer platina heeft gehaald gehaald, staan veel fado´s die Amália heeft gezongen, zoals `Ó gente da minha terra´, dat ook op single uitkwam, maar ook het door Jorge Fernando speciaal voor haar geschreven `Chuva´, een van haar succesnummers. Hier live in Lissabon: https://www.youtube.com/watch?v=OzrUs08-SWs

Het album werd een enorm succes en Mariza werd uitgenodigd voor optredens in de VS (New York en Los Angeles), Engeland, Duitsland, Finland en ook in Nederland. Ze werd door pers en bewonderaars `de nieuwe Amália´ genoemd. Een betiteling die haar `diep schokte´ en waar ze een enorme hekel aan had: `Dat is nooit mijn bedoeling geweest en dat zal het ook nooit worden´, zegt ze in een recent interview, "De volgende cd maakte ik met veel ergernis, erg boos, met zin om te vluchten, niet meer te zingen".

`Fado em Mim´ werd in 2003 gevolgd door het album `Fado Curva´, waarvan het belangrijkste thema `Cavaleiro Monge´, gebaseerd op een gedicht van de Portugese dichter Fernando Pessoa, dat ooit door Amália werd opgenomen, maar nooit op de plaat kwam:     https://www.youtube.com/watch?v=LTvjdkvDZHs

Zelf houdt de zangeres het meest van `Primavera´ (lente): https://www.youtube.com/watch?v=YV7UwXUtkXA

Op haar derde cd `Transparente´ (2005) kiest Mariza voor een meer persoonlijke benadering van de fado, wat haar door fadopuristen uiteraard niet in dank wordt afgenomen, maar bij het grote publiek veel waardering ontmoet (3x platina). Hier het gelijknamige lied, zoals het in de film `Fado´ van de Spaanse regisseur Carlos Saura werd opgenomen: https://www.youtube.com/watch?v=B9IVvxyrPMs en dat verwijst naar de Afrikaanse wortels van de zangeres.

Na een live-cd in 2006 verschijnt in 2008 haar vierde studio-cd `Terra´, waarop al dan niet klassieke fado´s, maar ook `mornas´(muziek uit Cabo Verde) en duetten  met Tito Paris en Concha Buika.

In 2010 keert Mariza weer terug naar de meer klassiek fado met de cd `Fado Tradicional´. Het wordt haar meest ingetogen cd en een eerbetoon aan de fadodichters en -componisten die haar in haar jeugd hebben beïnvloed.        

Van de boerderette 26 Allle dertien dood

Ze is een stoere hoor, mijn buurvrouw Luisa*, maar nu was ze toch echt een beetje ontdaan. Weer alle konijnen dood. Kat achter kat gingen ze naar de eeuwige knollenvelden, op één namiddag. Alleen een nest van vijf jongen lijkt de epidemie overleefd te hebben. De konijnen werden onrustig, kregen een neusbloeding en binnen een paar uur was het bekeken: Viraal hemorragisch syndroom (VHS). Zes waren al zo groot dat Luisa van plan was geweest om ze de volgende week te slachten en in te vriezen. Hoewel haar konijnen voornamelijk   koolbladeren en paardestekken te eten hadden gekregen kregen, had ze er toch een paar zakken duur konijnenvoer aan gewaagd en veel werk natuurlijk. Een flinke strop dus.   

Misschien denk je: `Hé, wat moet dat ook, die zielige konijnen in een hok vet mesten en dan slachten´ en is het liedje `Flappie´ van Youp van ´t Hek je op het lijf geschreven: https://www.youtube.com/watch?v=qCh_l3qC354 , maar voor veel Portugezen leveren konijnen - en kippen, - een belangrijke bijdrage aan de gezinseconomie.
De man van Luisa heeft kort geleden te horen gekregen dat er niet veel meer aan zijn rug gedaan kan worden en dat hij maar een arbeidsongeschiktheidsuitkering moet aanvragen. Daarmee gaat hun inkomen van ruim 1000 naar 300 Euro per maand. Als je dan nog eens een stukje vlees wil eten..

Mijn beide opa's hielden tot diep in de jaren zestig van de vorige eeuw konijnen. Het had ze geholpen om tijdens de crisis van de jaren dertig en de Tweede Wereldoorlog hun grote gezinnen te eten te geven. Wij, de neven en nichten op visite of te gast vonden ze natuurlijk erg leuk, lief en aaibaar, maar het waren er veel en ze bleven anoniem.
En dat was maar goed ook want `die kwamen´, zoals Jaap Fischer zingt, `nooit de kerstdagen door´: https://www.youtube.com/watch?v=kuP7-seu2oo .

Opa van moederskant kwam vaak bij ons op bezoek met fietstassen die uitpuilden van kroppen sla, rabarber, grote struiken andijvie, of nog erger: witlof (brr), maar vlak voor kerstmis, Pasen of Pinksteren zat er ook een konijn in de tas. Op zo'n dag konden we niet schommelen, want dan werd het dier aan de schommelhaken in de open schuurdeur opgehangen (ja, dood hoor) om te besterven. Moet je nu eens proberen in Saendelft of Lekkerkerk.

VHS, ook wel bekend als rabbit haemorrhagic disease (RHD) is een dodelijke konijnenziekte - behalve voor jongen tot 10 weken oud, die zijn immuun - veroorzaakt door een calicivirus. In Europa sloeg het virus in 1986 als eerste toe in Italië, waar het 60 miljoen konijnen uitroeide. De ziekte bereikte in 1988 het Iberisch schiereiland (Nederland in 1990) en heeft de door het aloude spook van de `myxomatose´ al sterk aangetaste konijnenstand bijna gedecimeerd. In mijn omgeving is de laatste vijf jaar geen wild konijn meer te vinden en - blijkbaar - geen tam konijn meer te houden.
In Nederland is het kennelijk niet zo erg. Een ex-collega die een half jaar geleden een volkstuintje in Amsterdam-Noord kocht, vertelde laatst dat ze er niets op kon verbouwen, omdat je er struikelde over de konijnen die alles wat je plantte opvraten.

Een beeld dat ik hier in de buurt al jaren niet meer gezien heb

Het virus is heel erg besmettelijk, zowel direct door contact of lichaamsvocht (adem, urine) en uitwerpselen, als indirect via besmet voer (door wild konijn besmet gras), stekende insecten of de mens (kleding, schoeisel). Dat probleem verergert door de resistentie van het virus. Het kan bijvoorbeeld tot drie maanden overleven op kleding. Er bestaat inmiddels wel een vaccin, maar dat kost 12 tot 15 Euro en werkt hoogstens een jaar. Dat heb je voor een huisdier wel over, maar als het om het vlees gaat: Een tam konijn van anderhalve kilo kost in de supermarkt 6.50 Euro.

Nadat een half jaar geleden al haar konijnen aan VHS waren bezweken, had Luisa het stro verbrand, de hokken rigoureus met lysol schoongemaakt en een nest jonge konijnen kilometers uit de buurt van haar huis opgehaald. Toch ging het weer mis. Kwam het door paardestekken die door een van de inmiddels zeldzame wilde konijnen was besmet, een mug, of de jurk van de buurvrouw? We zullen het nooit weten. Ik vrees het ergste voor de jongen als die zo dadelijk meer dan tien weken oud en dus niet meer immuun zijn.


*namen zijn om privacyredenen veranderd