Van funk tot fado 20. Filho da Mãe

Filho da Mãe - spreek uit Fi-ljoe da Main (met een heel dun ennetje) - is de hoogst merkwaardige artiestennaam waaronder de Lisboeetse gitarist Rui Carvalho optreedt en waarmee hij zijn cd's ondertekent. Letterlijk betekent het `moederszoon´, maar de uitdrukking wordt meestal gebruikt om aan te geven dat iemand een hufter is. Onschuldiger dan `filho da puta´, maar wel een stuk venijniger. De naam komt voort uit uit zijn rol als gitarist in een van zijn eerste bandjes `Asneira´, dat onder andere `lelijk woord´ betekent.

Rui Carvalho (36), geboren op de Azoren en opgegroeid in de suburbs van Lissabon, wilde eigenlijk - wat hebben die jochies daar toch mee - topvoetballer worden, maar hoewel het hem niet aan spelinzicht ontbrak en hij een goeie rechtse punter weggaf, wist hij de voetballers van zijn wijk niet te overtuigen.
Toen het ook niets werd met zijn carrière als tuinman, besloot hij zijn leven maar helemaal aan de muziek te wijden.
Hij speelde elektrische gitaar in postrock en -hardcore bandjes als `Asneira´ en `If Lucy Fell´ (naar de gelijknamige film van Eric Schaeffer), geboren in 2004, en deed een project met de band `Linda Martini´ (beste Portugese rockgroep van dit moment). Maar de akoestische gitaar, waarmee hij naar eigen zeggen, een haat-liefde verhouding heeft bleef trekken.

En kennelijk had hij composities in zijn hoofd, want in 2011 bracht hij zijn eerste solo-album `Palacio´ uit en publiek en pers waren razend enthousiast. De muziek is onrustig, stads met thema's die elkaar soms abrupt afwisselen, maar waarin onder al dat virtuoze spel toch ook een zekere melancholie hoorbaar is. Zoals in dit `Não sei designar barcos´ (Ik kan geen boten tekenen)

  
                                          https://www.youtube.com/watch?v=_wKsx7J3HzU

Op deze cd experimenteert hij met ook met elektronische effecten en samplet hij melodielijnen die doorspelen terwijl hij soleert, bijvoorbeeld in het hallucinerende `Helena Aquática´:

                                  
                                          https://www.youtube.com/watch?v=8vOejVU0IRU

Als je het geduld kunt opbrengen, kun je met de volgende link het Fnac-concert zien en horen, waarin Filho da Mãe op een verbluffende manier laat zien dat hij het - met een flesje bier - live minstens net zo goed doet. Op applaus reageert hij niet of nauwelijks, maar af en toe voegt hij het publiek een paar (zelf) relativerende  woorden toe: `De cd is achterin de zaal te koop, want ook ik heb geld nodig.´  

Zijn tweede album, `Cabeça´ (Hoofd), dat hij ver buiten de hoofdstad in Montmor-o-Novo is wat kalmer en meer klassiek akoestisch. Emotioneler, hoewel de titel anders doet verwachten: "Het (album) heeft de naam `Cabeca´, maar dat  heeft niets te maken met het idee `rationeel´. Het gaat meer over het vrijlaten van de stemmen in het hoofd wanneer we tegen ons zelf zeggen dat we teveel over de dingen nadenken. Onbewust is het een veel emotioneler album (FdM)´

Van deze cd laat ik het gelijknamige stuk `Cabeça´ horen:

                                           https://www.youtube.com/watch?v=LxT8XI51Skc

en natuurlijk `Um Monge Às Costas´ (een monnik op zijn rug):

                                          https://www.youtube.com/watch?v=kt5irQH8blk

(Dat overigens toch weer met wat elektronische wind eindigt)

Voor zijn nieuwste cd `Mergulho´ (Duik), maart 2016, trok hij zich terug in het `Mosteiro (klooster) de Rendufe´ in Amares (Minho), een soort residentie/ontmoetingsplaats voor artiesten (Encontrarte).
In een interview in `Revista´ beschrijft hij zijn dagelijks routine tijdens de opnamen van dit album als volgt: "Ontbijt, koffie, een beetje opnemen in de ochtend, (vertwijfeld) wachten op het middagmaal, koffie, met misschien wat (een borreltje) erbij, flink opnemen in de middag, stoppen om 19.00 uur of later, avondmaal klaarmaken, luisteren naar de muziek van de dag met misschien nog iets erbij (een drankje), misschien ´s nachts opnemen (hang af van Senhor Padre), naar bed, dromen van gebroken nagels en vallende gitaren. De volgende dag hetzelfde:"
De muziek is ruimtelijker, rustiger en de gitarist keert voor deze cd helemaal terug naar de akoestische gitaar.
Toch is het geen `pastorale´, want: "Je kunt de stad niet uit je hoofd wegnemen, alleen uit je lichaam"

Van `Mergulho´ het melancholieke `Marcha de Pedra´ (Stenen Mars) 

                                          https://www.youtube.com/watch?v=OfNmN41iBVQ

en `Madagáscar´:

                                          https://www.youtube.com/watch?v=rNI4LUHbDvU

Filho de Mãe is een `nieuwe parel van de Portugese muziek´, zoals Tó Trips (Dead Combo) in 2011 naar aanleiding van de het verschijnen van `Palacio´ opmerkte, "Grote hufter! Grote plaat!"

Stad en land 15. 100 jaar station São Bento

Op donderdag 5 oktober 1916, om 1 uur ´s middags reed de eerste trein het station São Bento binnen. Hij werd opgewacht door een enorme menigte die van de nationale feestdag (vestiging van de republiek) gebruik maakte om de inhuldiging bij te wonen en het station te bezichtigen. Afgelopen woensdag 5 oktober werd de 100e verjaardag van het station gevierd. Minister van planning en infrastructuur, Pedro Marques en de burgemeester van Porto, Rui Moreira pakten de microfoon, maar historische woorden zijn er blijkbaar niet gevallen, want de kranten maakten  nauwelijks melding van de inhoud van de toespraken. Er werd gewezen op het belang van het station, dat met 1 miljoen reizigers per jaar, uitgangspunt is voor treinverbindingen naar Braga, Vigo, Lissabon en de lijn langs de Douro, het belang van de architectuur en de tegeltableaus voor het toerisme van de stad. En natuurlijk kwamen ook de plannen voor een hotel in de ongebruikte magazijnen van het station en een ruimte voor verschillende restaurants aan de zijkant van het gebouw aan bod. Wat zou je verder ook over een station moeten zeggen?   

 

onthulling herdenkinsplaquette

 

`Hè, 1916, da´s ook laat´, hoor ik je denken, `Dik voor 1850 had je toch al treinen´. Inderdaad en zelfs in het achteraf gelegen Portugal werd al in 1856 de eerste spoorlijn - tussen Lissabon en Santarém - geopend. In 1975 werd de verbinding tussen Porto en de grens met Noord-Spanje, de `Linha de Minho´ ingehuldigd en twee jaar later de brug `Ponte de D. Maria Pia´(Eiffel), die de verbinding van Porto met Midden- en Zuid-Portugal mogelijk maakte. Maar het station van Porto was `Campanhã´ dat - in die tijd - ver van het centrum, aan de buitenkant van Porto lag. Men wilde dolgraag een station in het centrum van Porto, op de plaats van het klooster `São Bento de Ave-Maria´, vlak bij de `Praça da Liberdade´,  maar er moest gewacht worden tot de laatste non van dat klooster het loodje legde. Dat zat zo:

In de jaren dertig van de 19e eeuw werd in Portugal een - uit Engeland overgewaaid - liberalistisch regiem ingevoerd. Eén van de voornaamste vertegenwoordigers daarvan was Joaquim Antónius de Aguiar - bijgenaamd `O Mata-Frades´, De Monnikenslachter, die in 1934, als minister van justitie en kerkelijke zaken, een decreet uitvaardigde dat de opheffing van alle religieuze ordes inhield. De kloosters met bijbehorende eigendommen werden genationaliseerd, monniken en broeders moesten binnen enkele dagen hun biezen pakken. Maar vanwege de publieke weerstand tegen dat al te liberale geweld, werd een uitzondering gemaakt voor de kloosters waarin vrouwelijke ordes vertoefden. Die mochten in hun kloosters blijven totdat de laatste zuster was overleden.

standbeeld van de `monnikenslachter in Coimbra

Zo ook in het in 1518 gestichte Benedictijner klooster `São Bento de Ave-Maria´ (São Bento is in het Nederlands Sint Benedictus). de laatste non overleed in 1892 en daar had het gemeentebestuur met smart op zitten wachten, want in 1887 lag er al een plan voor het station klaar. Een jaar later werd aan de directie van de `Caminhos de Ferro´, de Portugese spoorwegmaatschappij, toestemming verleend om de spoorlijn van station Campanhã door te trekken richting Praça da Liberdade. Dat was nog een heel gedoe, want er moesten verschillende tunnels door het graniet onder de stad worden geboord. Toen men daar in 1896 eindelijk mee klaar was, was er nog geen station, maar men was zo blij met de verbinding dat er in aller haast een houten barak werd opgetrokken die dienst kon doen als station voor de inhuldiging en de aankomst van de eerste trein op 7 november van dat jaar.

lang geleden...

Pas in 1900 - leve de bureaucratie - werd het ontwerp voor het nieuwe station van architect José Marques da Silva goedgekeurd. De eerste steen werd gelegd door koning Dom Carlos I (in 1908 door de Republikeinen vermoord) en zijn vrouw Dona Amélia. Ironisch genoeg duurde de bouw van het station tot 1916 en werd het op 5 oktober, de 6e verjaardag van de vestiging van de Portugese Republiek (nationale feestdag), ingehuldigd en in gebruik genomen.

En daar stond het dan, een nogal kostbaar, maar trots gebouw, waarvan de granietstenen gevels de, voor die tijd gebruikelijke, Franse invloed verraden. Ook het `moderne´ gebruik van ijzer en glas voor de constructie van de overkapping is kenmerkend voor die tijd. Wat echter het station zo bijzonder maakt en een absolute `must´ voor iedereen die Porto bezoekt, zijn de enorme tegeltableaus die 551 vierkante meter van de wanden in de aankomst- en vertrekhal bedekken. Die zijn van de hand van de eminente kunstschilder Jorge Colaço (1808 -1942) en verbeelden belangrijke gebeurtenissen uit de Portugese historie - zoals de overwinning van Ceuta - en pastorale tafelen. Maar dat soort details kun je verder in je reisgids opzoeken.
 

stationshal met tegeltableaus

         

De geest uit de fles 6. António Guterres, Secretaris-generaal van de VN

Dat was goed nieuws, vorige week. Goed nieuws voor António Guterres, goed nieuws voor Portugal en voor de wereld, want men had zonder twijfel geen betere keus kunnen maken voor het nieuwe mandaat van Secretaris-generaal van de Verenigde Naties, na een verkiezingsproces dat zich voor de eerste keer in de geschiedenis van de VN kenmerkte door transparantie en uiteindelijke unanimiteit van de keuze. Het succes van zijn kandidatuur is voor een deel te danken aan de onberispelijke Portugese diplomatie tijdens de verkiezingsronden en de absolute steun van zowel links als rechts Portugal, maar in de allereerste plaats aan de persoonlijke kwaliteiten en belangrijke staat van dienst van António Guterres zelf. De nieuwe Secretaris-generaal aanvaardde zijn benoeming "Nederig en klaar voor enorme uitdagingen". En die liggen er wél op hem te wachten.

 

 

Bijna elke generatie - en vooral als die wat ouder wordt - durft wel te beweren dat het nog nooit zo slecht met de wereld gesteld is dan nu en dat we nu toch echt `Dansen op de vulkaan´: Nog dichter bij de afgrond, nog dichter bij het vuur en het wordt alleen maar erger met het uur (De Dijk). Oorlog en terrorisme, de dreiging van een wereldwijde milieuramp, Meestal is er sprake van een combinatie van collectief gebrek aan geheugen en angst voor veranderingen die de toekomst brengt. De wereld staat bijna altijd wel ergens in brand en de mensheid heeft al vele rampen overleefd, maar het is waar dat de nieuwe Secretaris-generaal van de Verenigde Naties een zware taak te wachten staat: De oorlog Syrië (probeer maar eens te onderhandelen met een gewetenloze Basher al-Assad en een op zijn tenen getrapte Putin), Daesh, het nakomen van de Parijse milieu-afspraken en het gigantische vluchtelingenprobleem, om er maar een paar te noemen.

Vooral met dat laatste heeft hij veel ervaring opgedaan tijdens zijn taak als Hoge Commissaris van de Vluchtelingen (UNHCR) van 2005 tot 2015, waarin hij leiding gaf aan 10.000 medewerkers in 126 landen die bescherming en bijstand moesten bieden aan 60 miljoen vluchtelingen. In die tijd voerde hij structurele bezuinigingen in `overhead´ administratiekosten door, waardoor meer geld voor noodhulp voor het snel groeiende aantal vluchtelingen - met name uit Afrika en het Midden Oosten vrijkwam, het grootste vluchtelingenprobleem sinds de Tweede Wereldoorlog. Tijdens zijn twee mandaten van vijf jaar bezocht hij vele vluchtelingenkampen en legde wereldwijd belangrijke contacten, die hem bij zijn nieuwe taak goed van pas komen.

In een kamp met Somalische vluchtelingen in Kenia

António Guterres werd in 1949 geboren in Santos-o-Velho, Lissabon, waar zijn vader een hoge functionaris bij de gas- en elektriciteitsmaatschappij was. Zijn moeder kwam uit Fundão (Castelo Branco) waar het gezin veel tijd doorbracht. Na zijn officiële benoeming, afgelopen donderdag, zag het zwart van de verslaggevers in het stadje, waar hij van 1979 tot 1995 voorzitter van de gemeenteraad was en waar zelfs een straat naar hem vernoemd is, die allemaal een van de 750 inwoners wilden interviewen. Die hadden niets dan goeds over António  te vertellen: `Zo'n aardige, behulpzame jongen. Altijd betrokken bij de problemen van anderen´.

Al snel bleek dat hij heel begaafd was. Op het `Liceu de Camões´ won hij in 1965 de Nationale Lyceumprijs en beëindigde zijn cursus elektronica (telecommunicatie) aan de technische hogeschool (universiteit) van Lissabon met heel hoge cijfers. António Guterres was en is nog steeds erg katholiek, hij werd zelfs gerekruteerd door `Opus Deï´, maar door zijn deelname aan de katholieke jeugdbeweging en de groep `Luz´ (Licht), die zich bezig hielden met sociale misstanden en het (in die tijd onvermijdelijke) lezen van Marx, raakte hij steeds meer betrokken bij de politiek, waarin hij een middel zag om de enorme sociale ongelijkheid in Portugal te bestrijden.

Met Angelina Jolie in een Jordaans vluchtelingenkamp

Na de Anjerrevolutie in 1974 wordt hij onder de hoede van Manuel Alegre, een van de oprichters van de PS (socialistische partij), actief lid van die partij, waarin hij zich als overtuigd katholiek moet verdedigen tegen de overwegend atheïstische vrijmetselaarsideeën van de overige militante leden. Hij wordt achtereenvolgens kabinetchef en staatssecretaris van `Energie en Industrie in de Provisorische Regeringen I t/m III. Vanaf 1976 is hij parlementslid voor de PS en voorzitter van vele belangrijke parlementscommissies.
In 1992 wint hij het partijvoorzitterschap van Jorge Sampaio en als in de Partido Socialista in 1995 de verkiezingen wint wordt hij minister-president van de minderheidsregering die een eind maakt aan het jarenlange `cavaquismo´ (muf soort liberalisme, vertegenwoordigd door Cavaco Silva) en waarin hij zich inzet voor dialoog met andere politieke krachten en verbetering van het onderwijs. In die tijd blijkt ook zijn talent als redenaar. In 1999 probeert hij het nog eens met een minderheidskabinet, maar na een enorme nederlaag van de PS bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2001, gebrek aan steun aan de regering en interne onenigheid binnen de partij, dient hij - nogal onverwachts - zijn ontslag als premier in. Naar zijn zeggen om "te voorkomen dat het land in een politiek moeras terecht komt".
Tussen 1999 en 2005 is hij voorzitter van de Socialistische Internationale en adviseur van de `Caixa Geral de Depositos´ (staatsbank). In 2005 wordt hij benoemd tot Hoge Commisaris van de Vluchtelingen.

bekend om zijn oratorische vermogens

Na zijn benoeming volgde een enorme stroom van felicitaties uit vele landen en organisaties. De voorganger van Guterres, Ban Ki Moon noemde hem een superkeuze, Claude Juncker stuurde hem een lang felicitatiebericht met daaronder een hartje. Hoewel Bert Koenders wel liet blijken dat hij het eens is met de keuze van Guterres, lijkt - als ik de kranten bekijk - het nieuwe voorzitterschap van de VN Nederland een beetje langs de koude kleren af te glijden. Alleen Duitsland (Merkel) deed een beetje flauw. Daar had men liever de Bulgaarse Kristalina Georgieva, die op het laatste moment in de race kwam binnenvallen, aan het hoofd van de VN gezien. En natuurlijk was men in Bulgarije ook teleurgesteld.

António Guterres is een man van de dialoog, iemand die partijen tot elkaar kan brengen en weet te overtuigen, door het woord. Hij spreekt vloeiend Frans, Engels en Spaans en is bekend om zijn redenaarskunst. Hopelijk maakt hij de hoge verwachtingen die men van hem heeft waar. Zijn eerste daad na zijn aanstelling was meteen een historische: Hij wist voor het eerst in de geschiedenis alle leden van de Veiligheidsraad op één foto te krijgen. 
 

   

De geest uit de fles 5. Doen ze het weer...

M´n mond viel open toen ik afgelopen maandag naar het journaal zat te kijken: "Doen ze het weer, die Duitsers." (maar ik dacht eerlijk gezegd aan een andere naam voor onze oosterburen, die nog uit de Tweede Wereldoorlog stamt). Dit keer was het Eurocommissaris Günther Oettinger (Economie en Digitale Samenleving) die - zonder enige aanleiding daartoe - over de mogelijkheid van een tweede `resgate´, reddingsprogramma van Portugal in het Europarlement sprak. "Ik weet niet hoe groot de kans daarop is, maar die is groter dan 0%." Ja, dank je koekoek. Die is zelfs voor Duitsland geen 0%, dat hebben we in het verleden wel gezien.

 

Hoewel zijn interventie rechtstreeks werd uitgezonden door AR TV ( Het kanaal dat dagelijks verslag doet van de werkzaamheden van het Europarlement), beweerde hij dat hij dacht dat de bijeenkomst niet openbaar was. Hmm. Een ervaren politicus zou beter moeten weten. Boze opzet misschien? Na de volledig misplaatste verklaring aan de pers van Wolfgang Schäuble eerder dit jaar, had Portugal langs diplomatieke weg vriendelijk doch dringend verzocht om dergelijke uitlatingen in het vervolg achterwege te laten. Ze brengen het land schade toe. Dat zou voor die economische technocraten toch gesneden koek moeten zijn.

Günther Oettinger

Schäuble, die op 9 juni, op een conferentie in Berlijn, gevraagd werd naar de solvabiliteit van de Deutsche Bank, weerde deze vraag af door te zeggen dat hij zich meer zorgen maakte over de situatie van Portugal: "Portugal vraagt om een nieuw reddingsprogramma en zal dat krijgen", zei hij letterlijk. Verbazing alom, tot hij in een later persbericht verklaarde dat Portugal om geen enkel reddingsplan had verzocht, maar dat het land "Een zware fout begaat, als het de verplichtingen die het op zich heeft genomen niet nakomt." Maar het ei was natuurlijk al gelegd. De markten die het - volgens de groep neoliberalen die op dit moment in Europa de dienst uitmaakt terecht - voor het zeggen hebben spitsten de oren. Je weet hoe het gaat met dat soort tendentieuze berichten: De bekende actrice... blijkt niet zwanger te zijn van internationale playboy ...

Maar waarom zeggen deze heren zulke lelijke dingen over Portugal. Heeft de huidige regering ook maar één keer laten blijken dat ze haar Europese verplichtingen niet na zal komen? Integendeel. De premier doet niet anders dan herhalen dat Portugal in 2016 aan alle gestelde eisen zal voldoen. 
Wat Schauble betreft stelt Nicolau Santos, econoom en adjunct directeur van de krant Expresso, het als volgt: Een paar uur voor de conferentie bleek dat het Noord-Amerikaanse filiaal van de Deutsche Bank voor het tweede opvolgende jaar de `stresstest´ van de `Federal Reserve (FED)´ niet had doorstaan. Eerder had het IMF een rapport uitgebracht waarin de mening werd geuit dat De Deutsche Bank `grote risico´s voor het financiële systeem op globaal niveau vertegenwoordigde´
Dus Schäuble `gooide het vuilnis in de tuin van de buurman om niet over wat hij in zijn eigen (tuin) heeft te hoeven praten´ (Santos).

Wolfgang Schäuble

Maar er is meer aan de hand. Wolfgang Schäuble (en de zijnen) kan het maar slecht verdragen als men op een andere manier denkt dan hijzelf. Dat is wel gebleken uit de manier waarop hij Varoufakis de mond gesnoerd en Tsipras op de knieën heeft gekregen. Portugal heeft op dit moment een socialistische regering die wordt gesteund door de communisten en het linkse blok (die beiden geen zitting in de regering hebben).
Die regering wordt door Schäuble en andere neo-liberale leden, zoals Oettinger en niet te vergeten Dijsselbloem, van zowel de Europese Commissie en de Eurogroep met grote argwaan bekeken, omdat ze een andere weg volgt dan die de heren in hun hoofd hebben: Herstel van inkomen en koopkracht, door opheffing van de kortingen op de inkomens van overheidspersoneel en verhoging van het (schandalig lage) minimumloon en de allerlaagste pensioenen, om daarmee de interne economie te stimuleren en de groeiende armoede te bestrijden (inmiddels bijna 2 miljoen Portugezen onder de armoedegrens) in plaats van nog meer bezuiniging, zoals Schäuble en de zijnen graag willen opleggen. Tegelijkertijd garandeert premier António Costa nakoming van alle met Europa afgesproken verplichtingen, onder meer door het verlagen van de overheidsuitgaven op andere gebieden en het verhogen van indirecte belastingen, zoals die op brandstof en differentiatie van de onroerende zaakbelasting.

António Costa

Het is binnen de Europese Commissie - tot groot verdriet van Jeroen Dijsselbloem - niet gelukt om Portugal sancties op te leggen voor het niet nakomen (in een paar decimalen) van het maximale begrotingstekort in 2015 en er is waarschijnlijk ook geen meerderheid te vinden is in het Europese Parlement om op die grondslag de toekenning van Europese stimuleringsfondsen van 2017 voor Portugal op te schorten: Hoe moet een land met moeilijkheden als Portugal nu uit de problemen komen als je het die fondsen ontzegt?
Een aantal vertegenwoordigers van met name Noord-Europese landen vinden die ontwikkeling niet fijn. Het zou andere Zuid-Europese landen, zoals Spanje (Italië?) en Griekenland op het idee kunnen brengen dat er een andere weg mogelijk is dan die van extreme bezuinigingen en de knoet erover, die zij in hun hoofd hebben. De weg van regeltjes die nagekomen moeten worden geldt overigens alleen voor landen die wat `minder gelijk´ zijn. Toen Jean-Claude Juncker door de pers gevraagd werd waarom aan Frankrijk geen sancties worden opgelegd vanwege het schenden van het Stabiliteitspact, antwoordde hij: "Omdat het Frankrijk is".

Maar het gaat kennelijk alleen nog maar om de nakoming van regeltjes op financieel gebied. Als een land als Hongarije alle Europese afspraken schendt met betrekking tot de vrijheid van meningsuiting, het land met hekken afsluit en er niet over piekert om haar aandeel in de opvang van vluchtelingen na te komen, blijft het ineens erg stil in de ivoren toren van Europa.