Portugallig 3.Minimum loon

Vandaag weer eens bij het Portugese nationaal bureau voor de statistiek (INE), Pordata en een paar recente (betrouwbare) kranten langs: Wat verdien je in Portugal in de particuliere sector en om te beginnen, hoe zit het met het minimum loon.

In 2013 was het minimum loon in Portugal 485€ bruto per maand. Voor 2014 is geen verhoging in zicht. In Nederland ontvangt men vanaf 1 juli 2013 1477,80€, ruim drie keer zoveel dus. In Portugal verdient ruim 10% van de werknemers het minimumloon, in Nederland slechts 5%.
Een systeem van minimum jeugdlonen bestaat in Portugal niet, dus die hoeven we niet te vergelijken. Wel bestaat er een lagere stage-werkplekvergoeding.

Het minimum loon in Portugal is altijd erg laag geweest. In 2000 bijvoorbeeld was het nog maar 318€, maar door jaarlijkse verhogingen begon het toch een beetje de goede kant op te gaan. Nu staat het al vanaf 2011 geblokkeerd op 485€ en de prijzen stijgen rustig door.
Terwijl van alle kanten - met name ook door de werkgevers - geroepen wordt dat het minimum loon omhoog moet, al is het maar met een paar procent, vindt de Trojka dat er nog best wat af kan, zodat Portugal (nog) beter kan concurreren. Men beseft kennelijk niet dat er al lang grenzen zijn overschreden beneden welke werknemers niet of nauwelijks nog te motiveren zijn tot productiviteit: Niet of veel minder uitbetalen van overuren, legale `lay off´s´, afpakken van 4 feestdagen, een violente verslechtering van de rechtspositie, met name op het gebied van het ontslagrecht (Codigo de Trabalho) en forse belastingverhogingen.
De regering heeft eerdere, vage beloften tot verhoging van het minimum loon weer ingetrokken en maakt zich er vanaf met de uitspraak dat "De werkgever best wat meer mag betalen als hij dat wil". Dat leidt natuurlijk nergens toe, met name niet in de bouw- en de landbouwsector.

Nog even over die 485€ per maand. Je begrijpt dat je daar als gezin niet van kan leven, zelfs al je daar geen belasting over hoeft te betalen. Een tweekamerappartement kost al gauw tegen de 300€ aan huur (er bestaat geen huursubsidie in Portugal) of hypotheekaflossing, dan de electriciteits- en waterrekening nog...
De partner moet dus ook werken en dat zie je aan de cijfers: In Portugal werkt 63% van de vrouwen en - uit noodzaak - 70% van de vrouwen met kinderen van 0 tot 5 jaar. Terwijl in Nederland slechts 20% van de gehuwde of samenwonende vrouwen een voltijd baan ambieert, is dat 80% van de Portugese vrouwen.

Kinderbijslag is in Portugal afhankelijk van je inkomen. De normen zijn in de afgelopen jaren zodanig verzwaard, dat een gezin waarin beide partners het minimum loon verdienen, daarvoor al niet meer in aanmerking komt.
Vroeger werden de kinderen na schooltijd door oma opgevangen, maar omdat ook de Portugese maatschappij verandert, is dat niet altijd meer mogelijk. Crêches zijn duur en er zijn er veel te weinig. Dan maar een `ama´ (opvangmoeder), maar die moet ook betaald worden.

Drie dagen geleden stond er nog een bijzonder portugallig nieuwtje in de krant: Uit loonopgaven  (4,71 miljoen stuks) is gebleken dat tussen 2010 en 2012 750.000 Portugese families beneden de inkomensgrens van 10.000€ per jaar zijn `gevallen´ (715€ bruto per maand ex. vakantiegeld en eindejaarsuitkering). Dat brengt deze inkomensgroep op 3,4 miljoen, 66% van het totaal aantal families in dit land. Die zitten nu allemaal in de laagste belastinggroep van 14,5%.
Ik stelde me premier Passos Coelho voor als een Hansje Brinker: Die komt vingertjes tekort!

Bijzonder Portugees 1.Soep!

Soms, als het gesprek over eten ging, ontwaakte mijn opa plotseling uit zijn lethargie en sprak met glunderogen: "Ja, maar lekkere soep is óók lekker!" Hij had een Portugees kunnen zijn: Voor de meeste Portugezen is een lunch zonder soep zoiets als aan het werk moeten zonder koffie voor de Nederlander.

In de restaurants en snackbars waar geluncht wordt staat soep op het menu. Soep van de dag. In de grote `shoppings´ zijn zelfs speciale soeprestaurants waar drie grote ketels op het vuur staan, zodat je kunt kiezen. Eén daarvan is meestal gevuld met de beroemde soep van Noord-Portugal, `caldo verde´ (groene soep), die tegenwoordig zelfs bij de Portugese Mc.Donald´s op de kaart staat.
Deze soep wordt simpelweg gemaakt van gesneden couve-galega (gallicische kool), die hoge koolplanten die hier bij iedereen in de tuin staan, aardappels en een scheutje olijfolie. Een paar schijfjes chouriço op je bord, soep eroverheen en je eet je gegarandeerd een volle maag, zeker als je er ook nog `broa´ (maisbrood) bij eet. Op bruiloftsfeesten wordt op het eind vaak `caldo verde´geserveerd om de laatste gaatjes te vullen (en om een beetje te ontnuchteren voordat je in de auto stapt). Zoiets als een `bakkie opsodamieteren´ in Nederland.

couve-galega

caldo verde

Toen ik nog maar kort in Portugal woonde, in een flatgebouw, dacht ik dat de buren rondom mij speciaal de zondagavond uitkozen om schilderijen op te hangen. Tussen negen en elf uur hoorde ik niets dan boormachines. Mijn vrouw moest erg lachen toen ik daar een opmerking over maakte: "Nee joh, dat zijn staafmixers. Iedereen is voor de hele week soep aan het maken."
Leuk woord hebben de Portugezen voor staafmixer: `varinha mágica´, wat letterlijk toverstokje betekent. Het koelkastdoosje waar de soep in moet, wordt steevast een `tupperware´ genoemd.

Soep is gezond en goedkoop. Je kunt er alle groenten die je overhoudt in kwijt. Zelfs het restje sla kan erbij. Nog een paar aardappels, het toverstokje erdoor en "hoppa, sopa", wat een lekkere soep hebben we weer. Als arbeidsvitamine dit `soepliedje´ van Adriana Partimpim (Brazilië)  http://www.youtube.com/watch?v=iHXwX7h_TBs

Jammer dat soep (van kool en aardappels voor zoveel mensen, met name ouderen, tegenwoordig zo´n beetje de enige dagelijkse warme maaltijd is. Zij zouden ook wel eens een paar sardientjes of een lapje rundvlees lusten, maar daar kunnen ze in de supermarkt alleen maar naar kijken.

Portugallig 2.Oud en arm

Miljoen gepensioneerden onder de armoedegrens

In Portugal wonen ongeveer twee miljoen mensen die ouder zijn dan 65 jaar. De helft daarvan heeft een pensioen dat beneden de armoedegrens van - voor Portugal - 360€ per maand ligt, exculusief vakantiegeld en kerstuitkering. 62% van de pensioengerechtigden ontvangt tussen de 256,75€ en 418,21€ per maand! Vanaf 2010 zijn de pensioenen niet verhoogd. Door de prijsstijgingen is men in de afgelopen jaren 8% aan koopkracht kwijtgeraakt. In Portugal bestaat geen AOW, dus je wordt geacht je maar te redden met zo´n inkomen.

In 2012 werd de inkomstenbelasting op pensioenen met gemiddeld 3,5% verhoogd, maar de Trojka en de regering Passos Coelho vonden dat er vanaf 1000€ netto per maand nog best wat af kon van je pensioen. De zogenaamde `Solidariteitsbijdrage (CES)´ werd vanaf januari 2013 ook van toepassing verklaard op de pensioenen: Een korting van 3,5% vanaf 1350€ bruto per maand in een progressieve schaal tot 10% vanaf 3750€. Bij hogere pensioenen kwam daar nog eens een extra korting tot 40% bovenop.

Of dat nog niet genoeg was, werd in de staatsbegroting voor 2014 een (definitieve) korting van 10% op ambtenarenpensioenen vanaf 600€ per maand opgenomen. Deze groep zou namelijk `miljonairspensioenen´ ontvangen vergeleken bij de gepensioneerden in de particuliere sector. Dat moest nodig worden gelijkgetrokken (convergência) en ook de weduwen- en wezenpensioenen moesten op de helling.
In een vlaag van helderheid zond president Cavaco Silva dit voorstel ter beoordeling aan het `Tribunal Constitutional´ (constitutionele hof). Dit wachtte even de beslissing van haar Duitse collega, terzake voorgestelde kortingen op pensioenen in Duitsland af en verwees het in navolging daarvan (zij het op andere gronden) op 19 december j.l. unaniem naar de prullenbak.

Voor de vierde keer met de ongrondwettelijkheid van haar maatregelen geconfronteerd, stak de regering een beschuldigende vinger uit naar het Hof: Nu moest zij ergens anders en voor de burger nog veel ingrijpender manier gaan snijden, om het ontstane `gat´ van 370 miljoen Euro te dichten. Men kon geen enkel ander doelwit van bezuiniging vinden, dus moesten de gepensioneerden er hoe dan ook maar voor opdraaien. Bovengenoemde solidariteitsheffing (CES) werd uitgebreid tot pensioenen tot 1000€ bruto en men liet zich er nog niet over uit of dit een tijdelijke danwel een definitieve maatregel zou zijn om een nieuwe confrontatie met het constitutionele hof te voorkomen.

De verkiezingsbelofte van ministerpresident Pedro Passos Coelho en de latere zeer explicite belofte van Paulo Portas (vice m.p. en minister van buitenlandse zaken): "Geen kortingen, absoluut niet, niet zolang ik hier zit, op de pensioenen", zijn schaamteloos gebroken en de ouderen sukkelen verder met weer minder. De ouderen die toch al het zwaarst te lijden hebben van maatregelen als de verhogingen van de eigen bijdragen voor de eerstelijns gezondheidszorg, afschaffing of vermindering van kortingen op het openbaar vervoer (vrij reizen), de nieuwe huurprijzenwet die het mogelijk maakt om heel lage huren met soms wel 500% te verhogen (Er is geen huursubsidie in Portugal), de verhoging van de electriciteitsprijs en de verhoging van de BTW daarop tot 23% enzovoort.

"Het is wel wat anders om een groep aan te vallen die niet kan staken omdat ze niet meer werkt en waarvan de meerderheid niet kan protesteren om redenen van ouderdom of gezondheid - een groep waarvan men denkt de basisbehoeftes te kunnen bevredigen met soep uit de sociale gaarkeukens, dan om enige offers te vragen van degenen die daartegen in opstand kunnen komen", veroordeelt zelfs Manuela Ferreira Leite, ex-Minister van Financiën en -parlementslid, het beleid van haar eigen partij PSD (de grootste regeringspartij).

Van de boerderette 1.De smaak van water

Eigen watervoorziening op zwaartekracht

Ik wordt zo onderhand een beetje chagrijnig van het weer. Vanaf de week voor Kerstmis trekken talloze wolkbreuken en langdurige hoosbuien over Noord-Portugal. Vaak vergezeld van een stormachtige wind. De moestuin ligt er, op wat koolplanten en overjarige bieten na, verlaten bij. Eigenlijk hadden om deze tijd de tuinbonen en peultjes al zo´n twintig centimeter boven de grond moeten uitsteken. Ik heb ze nog niet eens gezaaid.
                                                                                                                         


mina

Maar er is ook een goede kant aan die overvloedige regen: Deze zomer zal het niet ontbreken aan water om het land te bevloeien. De watervoorziening hier is gebaseerd op regenwaterinfiltratie.
Nadat het in de grond is gedrongen, komt een deel van het water terecht in de zogenaamde `mina´ (onderaardse bron, zegt het woordenboek). Dit is een lange - meestal tussen de tien en dertig meter - in de bergwand uitgegraven en -gehakte gang, waarin het gefilterde regenwater zich verzamelt.
Voor de ingang maakt men een drempel, zodat het water er niet uitloopt en, zeker als het om drinkwater gaat, sluit men hem af met een deur. Vervolgens gaat het water naar beneden door een dikke tyleenslang naar een groot granietstenen of betonnen reservoir. Het bronwater dat is bestemd als drinkwater gaat via zo´n slang direct naar de kraan. En reken maar dat daar druk op staat!
Het mooie van dit systeem is dat er geen pomp aan te pas komt. Het is helemaal gebaseerd op de zwaartekracht.                          
                                                                                                                        
In het dorp, of liever het buurtschap, waar ik woon heeft bijna iedereen zijn eigen `mina´, soms wel drie kilometer van huis of bouwland. Het waterleidingbedrijf is hier nog niet langs gekomen en is ook niet bijzonder welkom. Als er eenmaal een waterleiding in de straat ligt, ben je verplicht om daar op aan te sluiten. En dat kost geld. Bovendien smaakt het eigen water veel beter dan de gechloreerde vloeistof die uit de `officiële´ kraan komt.




waterreservoir