Bijzonder Portugees 18. Knalfeesten

Heerlijk, die plotselinge stilte, maar ook wel een beetje triest: De feesten en vakanties zijn afgelopen, de emigranten terug naar het land waar ze wonen en werken en de zomer is al weer bijna voorbij. De afgelopen anderhalve maand, vooral in de tweede helft van augustus, was het een bijna onophoudelijk gedonder van `foguetes´, knalvuurpijlen, afgewisseld door de stampende vierkwartsmaat van de `musica pimba´, de populaire muziek die bij de dorpsfeesten hoort. Soms kwam het geluid meer uit de verte, dan weer van erg dichtbij en vaak van af drie of vier kanten te gelijk, in vlagen aangeblazen door de zuidenwind en weerkaatst door de hoge hellingen van de Dourovallei.

De meeste van deze feesten in het noorden en midden van Portugal zijn ter ere van de `Santo of Santa´ die men als lokale schutspatroon heeft gekozen en waarvan men de feestdag vaak naar augustus heeft verschoven om de emigranten op vakantie in eigen dorp te plezieren en natuurlijk - flink - mee te laten betalen.
Afhankelijk van de inhoud van de feestkas, begint het feest op dinsdag, woensdag of donderdag. Dat wil zeggen, de eerste feestdag begint om zeven uur, als je geluk hebt om acht, met een enorme knal, die de ruiten tot in de verre omtrek doet rinkelen, gevolgd door een aantal samengestelde explosies: krak-krak-krak-krak-boem. Als de honden en hanen tot zwijgen zijn gebracht en alle kippen van de leg, begint de muziek. Goed hard, zodat je die vijf kilometer verderop ook nog kunt horen. De zomerhits van het jaar, afgewisseld door reclame voor de plaatselijke middenstand op een door de dj van de lokale omroep als schnabbel ingesproken band of cd. Om het kwartier wordt je er aan herinnerd in welk dorp en ter ere van welke heilige het feest gegeven wordt.

We zijn er helemaal klaar voor

Het vuurwerkritueel herhaalt zich elk uur, maar op het middaguur geven zes tot twaalf bijzonder zware dreunen aan dat de feestochtend erop zit en dat je mag gaan lunchen. Vaak gaat de muziek dan ook een uurtje op zijn oor. Vanaf twee uur gaat de middag voort zoals de ochtend, met om tien uur ´s avonds nog een paar harde klappen toe en dan is het bedtijd. Van echte feestactiviteiten is deze dag nog niet echt sprake geweest. Misschien is men begonnen met het opbouwen van een podium en waarschijnlijk is de `fartura´kraam gearriveerd (farturas zijn al dan niet gevulde, in olie gebakken dikke deegslierten), die ook wel een biertje serveert en anders heeft men zijn heil in de kroeg gezocht. De volgende dagen zijn niet veel anders tot...

Vrijdagavond, want dan begint het feest pas echt. Soms is er een processie, maar in ieder geval ´s avonds een band. Dus doet men ´s middags de soundcheck, waarbij natuurlijk uitgeprobeerd moet worden hoe hard de geluidsinstallatie echt kan, want je weet maar nooit: "Teste, teste, teste, um, dois, três" en de bass drum natuurlijk. Zo af en toe speelt er ´s avonds wel eens een aardige band en dan is het helemaal niet erg als je vroeg naar bed wilt. Na afloop, om middernacht of een uur later nog een halfuurtje zwaar onweer van `foguetes´ toe.
Zaterdagavond is er na de band en het dansen vaak siervuurwerk, maar daar dondert het niet minder om. Het lijkt wel oorlog.

de `fartura´kraam

Op zondagochtend begint men met een gezongen mis en omdat de katholieke kerk tegenwoordig ook wel wat versterking kan gebruiken, kun je tijdens je ontbijt op de veranda - poeh wat is het al weer heet - horen dat de meeste Portugese priesters best aardig kunnen zingen en de gelovigen trouwens ook. Of zouden ze een cd opzetten daar aan de overkant van het dal?
Hoog tijd voor de drumband en dan de schaars geklede dansmariekes (Die gaan na het optreden meteen de bus in en die bus gaat op slot) Voor het opstoken van de barbecue nog een zingende pater of frater met gitaar. Die zijn hier nog niet uitgestorven.
´s Middags slentert men - in wat grotere plaatsen - nog wat langs de kraampjes, waarin naast traditioneel gebak voornamelijk badstof sokken worden verkocht. De hardliners beginnen nu in de biertent aan hun maandagochtendkater te werken. In de dorpen zie je tegenwoordig bijna geen draaimolens of botsautootjes meer. Er zijn te weinig kinderen om er nog wat te kunnen verdienen.
Een half uur na middernacht is zijn de `foguetes´ wel zo´n beetje uitgeknald. Overmorgen begint het feest in een volgend dorp.

vuurwerkontploffingen in de lucht

In Portugal wordt, door Portugese bedrijven jaarlijks 50 miljoen Euro aan vuurwerk omgezet. Er zijn zo'n 40 ondernemingen met 800 werknemers die het maken en/of opslaan. Hoeveel er door tussenhandel, buitenlandse ondernemingen en de technici die het vuurwerk afsteken wordt verdiend, is op het net niet terug te vinden. Een feest zonder knalvuurwerk is hier bijna ondenkbaar. Toen de regering in 2004 het afsteken van `foguetes tijdens de brandgevaarlijke zomerperiode in beboste en agrarische gebieden verbood, was de beer los. Onder druk van vertegenwoordigers van gemeenten, feestcomités, middenstand en APIPE, de branche-organisatie van de vuurwerkindustrie, werd besloten dat het wel mocht als de brandweer de veiligheid garandeerde. Men had net zo goed geen wet kunnen aannemen, want ondanks het beperkte aantal beschikbare brandweerlieden per gemeente, is het afsteken van vuurwerk, zelfs als het in anderhalve maand bijna niet geregend heeft, blijkbaar overal veilig. Het geknal was in de eerste crisisjaren, vooral tussen 2009 en 2014 duidelijk minder, maar dit jaar was er meer gedonder dan ik ooit heb gehoord in de Dourovallei.