Bijzonder Portugees 23. Natte voeten in Ribeira

Wat een regen de afgelopen week. Regen en storm. Om bang van te worden. Op donderdag en zaterdag viel er 80 mm en op zondag hield het helemaal niet meer op: tien en een halve centimeter. In Porto (Douro) en Coimbra (Mondego) liepen kaden en lage stadsdelen onder en in Amarante (Tâmega) steeg het water tot ongekende hoogte in winkels, restaurants en woonhuizen. Een woordvoerder in Amarante stelde het zo: `Ach ja, wij zijn maar tweede divisie. Om Porto en Vila Nova de Gaia te sparen, sluit men de stuwdam de `Torrão´, Entre-os-Rios (waar de Tãmega uitmondt in de Douro) en dan kan kan het water van de Tâmega geen kant meer op. Alleen omhoog.´

In Porto en Vila Nova de Gaia werd ruim op tijd gewaarschuwd en men kreeg zo nodig logistieke hulp van brandweer en `Proteção Civiel´ (BB) om meubilair en installaties naar een hogere verdieping te verhuizen of op tafels te zetten. Het water kwam, zoals verwacht, tegen drie uur ´s morgens met de vloed van de oceaan die de uitstroom van de rivier tegenhield en verdween in de loop van de dag.

De eigenaren, vooral de oudere, van cafés en restaurants aan de kaden van `Ribeira´ in Porto en aan de overkant aan de `Cais de Gaia´ zijn wel wat gewend: In 2012 kregen ze ook natte voeten en wat te denken van de vloed van 1996 of 1989. Maar de ergste was in 1962, toen het water tot 4,5 meter boven de kaden van Ribeira steeg en een groot deel van het lager gelegen Porto onderliep. dat was nog voor de opening van de `Barragem´ (stuwdam) `de Carrapatelo´ in 1971, tussen Cinfães en Marco de Canaveses. Toen had de Douro nog vrij spel.

overstroming Ribeira Porto maandagochtend

De grootste verbetering voor Porto en Gaia kwam met de aanleg van de stuwdam, die na een strijd op leven en dood tussen de twee aanpalende gemeenten om de naam, wijselijk `Barragem de Crestuma-Lever´ werd genoemd, de laatste voordat de Douro de kust bereikt. Deze voorkomt toestanden zoals in ´62. Ook de coördinatie tussen de Douro stuwdammen in Portugal (5) en Spanje(2), waartoe na de overstroming van 1996 werd besloten heeft veel verbeterd. Daarvoor hanteerde men de eenvoudige filosofie `bak vol, spuien maar´, maar bij aanhoudende zware regenval komt ook het water van het laatste stuwmeer een keer tot aan de rand en dan moet de deur toch open.

Spuien ´Barragem de Carrapatelo

De overstromingen warmden de discussie over wel of niet meer stuwdammen in de rivieren die uitmonden in de Douro weer eens op. Voorstanders, zijn naast gedupeerden, vooral de lobby's van projectontwikkelaars en bouwconsortiums, met als motto `werkgelegenheid´ en de EDP, de grootste elektriciteitsmaatschappij, die meer `schone´ megawatten voor ogen heeft. Milieubewegingen zijn er fel op tegen. Volgens hen veroorzaakt de de overmaat stuwdammen in de Portugese rivieren nu al een ecologische ramp: Planten en vissoorten worden ernstig bedreigd, omdat de rivier niet meer stroomt en gebrek aan zuurstof ontstaat. modder en giftig slib hopen zich op en ook de kusterosie wordt voor een groot deel veroorzaakt door de dammen, omdat er onvoldoende natuurlijke zandsuppletie vanuit de grote rivieren komt. De - op het bord - zo geliefde `sável´, elft, is bijna verdwenen. Daar weegt dat te verwaarlozen extra beetje elektriciteit niet tegenop.

Stuwdammen in de Douro

Door de zware regenval in het afgelopen weekeinde in Noord- en Midden Portugal stortten stenen muren in, vonden aardverschuivingen plaats en liepen huizen en garages onder. Bewoners van een bijna nieuw appartementencomplex vonden hun auto's vijf meter lager in een weiland: Een deel van de parkeerplaats was naar beneden gestort. Een flink deel van de aardverschuivingen en overstromingen wordt volgens deskundigen veroorzaakt doordat natuurlijke waterlopen bij de bouw van huizen en wegen worden genegeerd of onderschat. Men legt duikers aan met onvoldoende capaciteit en bouwt daar dan bovenop, zoals in Albufeira (Algarve) gebeurde, of leidt - vaak op illegale wijze -  die waterlopen om. Liefst naar de buren.

resten van een weg boven op een waterloop (Albufeira, november 2015)

Ik ben maar een eenvoudige Alfa, maar zelfs ik kan uitrekenen dat als er tien centimeter regen valt, dat op 100.000 liter per hectare komt (ja toch?). Dat moet ergens heen en omdat Portugal een nogal driedimensionaal land is, moet dat vooral snel omlaag. De eerste dagen neemt de grond nog een flink deel op, maar als de bodem, zoals in mijn omgeving, voornamelijk uit rots bestaat, komt het daarna met geweld naar beneden, door beken en waterlopen die het grootste deel van het jaar droog staan.
Het werd een tobberige nacht afgelopen zondag. Ondanks de dubbele ramen hoorde ik boven de regen uit het donderen en bruisen van het water in de afvoergeulen. Waren ze diep en breed genoeg voor deze stortvloed? Gelukkig wel, deze keer...