Bijzonder Portugees 31. Centro de Saúde

Vorige week moest ik even bij onze familie-arts in het `centro de saúde´ (spreek uit sa-óe-de) in Vila Nova de Gaia langs om een paar check-uponderzoekjes te bespreken. De tent zat vol met een snotterende en hoestende menigte en het duurde - ondanks mijn afspraak - wel even voordat ik aan de beurt was. Tijd genoeg om te bedenken dat ik nog nooit iets over de Portugese gezondheidszorg (Serviço Nacional de Saúde SNS) heb geschreven Nu ik net als de helft van het Portugese volk de griep heb, of iets wat daar in de volksmond voor doorgaat, lijkt het me een goed moment om - tussen hoestbuien en schoonheidsslaapjes door - daar eens wat over te vertellen, want de SNS wijkt sterk af van het Nederlandse stelsel van zorgverzekering en gezondheidszorg.

 

Tot aan de Anjerrevolutie in 1974 lag de (financiële) verantwoordelijkheid voor gezondheidszorg bij de familie, particuliere organisaties - vaak religieuze - en een - niet erg toegankelijke - sociaal-medische dienst.
Medische kosten moesten vaak uit eigen zak betaald worden en als die zak leeg was, moest je maar heel hard bidden dat je met de hulp van `hogere instanties´ beter werd. Wel was er vanaf 1964 voor ambtenaren de ADSE, niet echt een verzekering, maar een regeling die een substantiële korting geeft op medische zorg en waarvoor door de deelnemers een percentage van het maandsalaris wordt afgedragen. Deze regeling bestaat nog steeds.

In de nieuwe grondwet van 1976 werd de volgende tekst opgenomen: "Iedereen heeft het recht op bescherming van de gezondheid en de plicht om die te verdedigen en te bevorderen"
Nadat de politieke situatie een beetje tot rust was gekomen, brak de tijd aan om die mooie woorden in daden om te zetten en zo werd in 1979 de `Serviço Nacional de Saúde´, de Nationale Gezondheidszorg, op de rails gezet.
In Portugal werd gekozen voor een door de Staat georganiseerde en met belastinggeld betaalde - gratis - gezondheidszorg voor iedereen. 

De eerstelijns gezondheidszorg werd georganiseerd in de zogenaamde `Centros de Saúde´, die je kunt zien als een combinatie van een bureau voor wijkzorg en een huisartsengroepspraktijk. Deze `gezondheidscentra´ moeten als paddenstoelen uit de grond zijn gerezen, want toen ik in 1979 voor het eerst met een groep vrienden Portugal bezocht, zagen wij overal al de bordjes `Centro de Saúde´. Wij dachten dat het instellingen voor sportieve recreatie (met spa?) waren en vonden - op verkeerde gronden - Portugal een erg vooruitstrevend land.

wachtruimte centro de saúde

In het `Centro de Saúde´ kun je terecht voor verpleeghulp en bezoek aan een arts, op afspraak of, als je iets urgents hebt, op de bonnefooi (maar dan moet je wel lang wachten voordat je geholpen wordt). In het laatste decennium streeft het Ministerie voor Gezondheidszorg ernaar dat iedereen zijn eigen `familiearts´ krijgt: Minder anoniem en efficiënter, ook als `doorverwijsfilter´. Hoewel wij er gelukkig wel een hebben is dat doel nog lang niet gehaald. Voor een artsenbezoek moet je tegenwoordig een eigen bijdrage van 4,50 € betalen. Mensen met een minimuminkomen zijn daarvan  `isento´, vrijgesteld.

In het `Centro de Saúde´ is (nog, maar daar komt nu verandering in) geen diagnostische apparatuur of laboratorium aanwezig. Tijdens het consult geeft de arts je ondertekende doorverwijsbrieven voor onderzoek bij een - zelf te kiezen - particuliere instelling. Dat onderzoek is gesubsidieerd, maar een klein deel moet je zelf betalen. Je kun ook voor onderzoek of opname worden doorverwezen naar een ziekenhuis.
De familiearts verstrekt recepten voor - gedeeltelijk - gesubsidieerde geneesmiddelen. 

Eerste hulp van een ziekenhuis..

Omdat de `Centros de Saúde´ eigenlijk niet goed zijn ingericht voor urgente problemen, kiezen veel mensen ervoor om naar de eerste hulp, `Urgência´ van het dichtstbijzijnde ziekenhuis te gaan. Vooral in de winter, tijdens griepperioden veroorzaakt dat enorme opstoppingen en wachttijden van vele uren. Na een eerste, snelle beoordeling krijg je een gekleurd bandje om je arm dat aangeeft hoe urgent jouw geval is. Dat wordt niet altijd helemaal juist beoordeeld en dan gebeuren er wel eens ongelukken: Een paar jaar geleden overleden er zelfs een paar mensen in de overvolle wachtruimten van de eerste hulp tijdens een griepepidemie.
Voor een consult bij de `urgência´ van een ziekenhuis betaal je 14 € tot 18 €, maar er is een grote groep (gedeeltelijk) vrijgestelden, waaronder mensen met een minimuminkomen, zwangere vrouwen, brandweerlieden en (bloed)donors.

in de winter

Naast de publieke gezondheidszorg in Portugal, is er ook nog een netwerk van particuliere ziekenhuizen, artsen en gespecialiseerde klinieken, bijvoorbeeld voor plastische chirurgie of de geboorte. Om die te betalen, kun je bij verschillende verzekeringsmaatschappijen particuliere ziektekostenverzekeringen afsluiten, maar die zijn erg duur, sluiten vaak allerlei zaken uit en... de verzekeraars doen schaamteloos aan leeftijdsdiscriminatie. Toen ik in 2001 in Portugal ging wonen had ik zo'n verzekering voor een redelijke prijs, maar die was na het passeren van m´n 50e niet meer te betalen. Dus houd ik het tegenwoordig maar op de publieke gezondheidszorg. Je moet wat langer wachten en de wacht- en onderzoeksruimten zien er vaak een beetje afgetrapt uit, maar de artsen en het verplegend personeel zijn kundig en - tegenwoordig - zelfs beleefd. En daar gaat het tenslotte toch om.