Als je Portugal een beetje kent, weet je dat het een land is van tradities en niet in het minst van muzikale: de fado, `de cantares alentejanos´, de liedjes ter gelegenheid van de `magusto´, het kastanjefeest en alle lokale volksmuziek waarop gedanst en gezongen wordt. Een Portugees zingt meer in een jaar dan de gemiddelde Nederlander in zijn hele leven. Maar kende je de `Janeiras´ al, de liederen die ter gelegenheid van het nieuwe jaar gezongen worden in vriendenclubs, op scholen in `tunas´, muziekverenigingen en allerlei ander groepsverband? Het is een oude traditie, die niet alleen in ere wordt gehouden, maar waaraan de laatste jaren zelfs steeds meer mensen lijken mee te doen.
 |
| 1 januari 2017, Fandinhães |
Hoewel de adel bij die bedelzangen beslist niet werden overgeslagen, waren er toch veel `Janeiras´ waarvan de tekst op het volgende neerkwam (bron Wikipédia):
`As Janeiras não se cantam ´De Janeiras zing je niet
Não se cantam as fidalgos Nee, die zing je niet voor de heren van adel
Cantam-se aos lavradores Je zingt ze voor de boeren
que são homens mais honrados´ Dat zijn eervoller mannen´
(omstreeks 1900, Vila Real)
Een kleine wraakneming voor weer een jaar van honger, vernederingen en ander armenleed?
Er wordt wel geopperd dat het zingen van de `Janeiras´ en het ophalen van van giften aan de deuren van de rijken is voortgekomen uit voor-christelijke nieuwjaarsriten waarin de goden om een goede oogst werd verzocht. Maar daar is geen wetenschappelijk grondslag voor.
Volgens de traditie vormen vrienden of buren groepen, die - nadat de liedteksten zijn uitgedeeld, de huizen in de buurt bezoeken. Soms wordt er gezongen met begeleiding van folkloristische instrumenten zoals `bombos´ (trommels), `pandeiretas´ (tamboerijnen), fluiten of gitaren. Je kunt het zo mooi maken als je zelf wilt. Als de groep uitgezongen is, wacht men tot de huiseigenaar de `Janeiras´ komt brengen. Traditioneel zijn o.a. dit kastanjes, noten, appelen, chouriço en morcela (Portugese worst), maar tegenwoordig geeft men voornamelijk chocolade en geld (om wijn van te kopen).
De giften worden na afloop onder de zangers verdeeld, of men zet zich aan een gemeenschappelijke dis.
Vroeger werden de `Janeiras´ tussen kerstmis en het driekoningenfeest gezongen. Tegenwoordig zingt men de `Janeiras´ in de hele maand januari, buiten, in gemeentelijke auditoria en clubhuizen, maar vooral ook op scholen. Toen mijn zoontje een jaar in Marco de Canaveses op school zat, kregen mijn vrouw en ik een uitnodiging om de `Janeiras´ te komen beluisteren. Alle kinderen waren op het schoolplein verzameld en stonden uit volle borst `Boas festas, boas festas´ (prettige feestdagen) te zingen. Ik verstond `bolos secos´, wat droge taarten - misschien overgebleven van de kerstmaal? - betekent. Dat werd een familiegrap.
`Natal dos simples´, José Afonso
De beroemdste `Janeiras´ zijn van de hand van de legendarische Portugese zanger en componist José Afonso (1929-1987): `Natal dos simples´ (Kerst van de gewone man), beter bekend als `Vamos cantar as janeiras´ (Laten we de `Janeiras´ gaan zingen), dat - hoewel geen traditioneel Portugees lied - bijna iedereen kent en niet vaak op de `Janeirasplaylist´ ontbreekt.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten