Bijzonder Portugees 5. São João do Porto

Afgelopen maandag en dinsdag vierden Porto en omstreken het feest van São João (Johannes de Doper), een heel oud volksfeest, waarover al in de 14e eeuw wordt geschreven en dat eigenlijk een nog veel ouder, door de katholieke kerk verkapte viering van zonnewende en vruchtbaarheid is. Het staat bol van de tradities: Zo dien je een `majerico´, een bolvormige basilicumplant met heel kleine blaadjes voor jezelf of voor bij je schoonmoeder op de vensterbank te kopen en de `cascatas´, een soort amateur Madurodammen te bekijken. Dan zijn er de rode São João lichtjes, papieren hete luchbalonnen die ´s nachts over de Douro zweven, speciale feestliederen en gebak.

majerico met São João rijmpje

Het echte feest wordt gevierd op 23 juni, de vooravond: `A vespera de São João. Tussen acht en tien uur ´s avonds hangt boven Porto en Vila Nova de Gaia een bijna ondoordringbare walm van roosterende sardienen en aanbrandend varkensvlees. Bijna alle families scharen zich om de barbecue in tuinen, op balkons, op de stoep en zelfs in plantsoenen om het traditionele maal van sardientjes, febras (varkenslapjes) geroosterde paprika en broa (donker maisbrood) te eten en natuurlijk hoort daar ook een goed glas rode wijn bij.
´s Morgens vroeg begint de jacht op sardientjes al, liefst die uit Setúbal, want dat zijn de beste. De prijzen stijgen. De eigenaars van (provisorische) restaurants in de oude centra van Porto en Gaia hebben al eerder inkopen gedaan. Vanavond moet er omgezet worden.

Na de barbecue sluit je je aan bij de menigte in Ribeira (Porto) of op de Cais de Gaia, of je gaat al eerder en probeert in de enorme drukte tegen een exorbitante prijs een paar sardienjes en een plastic bekertje wijn te bemachtigen. Natuurlijk koop je ook een plastic hamer, waarmee je - alleen vandaag - iedereen op zijn hoofd mag slaan. Niet te hard natuurlijk. Vroeger deed je dat met `alho porro´, bloeiende knoflook, zodat iedereen de volgende dag een uur in de wind stonk. Je komt er af en toe nog wel een tegen. Het leukste is om de burgemeester, die hier ook ergens rondloopt, op zijn hoofd te timmeren.
Je schuifelt in de file langs de kraampjes van de vrijmarkt, de verspreid door de stad optredende bandjes en over de met de menigte meedeinende (brr.) `Ponte Luis´, die beroemde brug van Eiffel, overstekend naar Porto of juist naar Gaia. Een half uur voor middernacht wordt de brug ontruimd om haar rol te gaan spelen bij het vuurwerk, dus nu wordt het opschieten om een goeie plek op een van de rivieroevers te vinden. Om twaalf uur is het even bijna stil in afwachting van het grote gebeuren.

Dan plotseling schieten de eerste vuurpijlen omhoog vanaf de boten midden op de Douro en ontploffen precies synchroon met de eerste dreunen van `The Eye of the Tiger´ dat uit de tientallen megaspeakers langs de rivieroevers schalt. De monden vallen open en dat is maar goed ook, want je trommelvliezen zouden nog scheuren van dit oorverdovende geweld. Het ruim twintig minuten durende vuurwerk is werkelijk overweldigend: Over honderden meters uitwaaierende vuurpijlen, met de muziek meedansende lichtkogels en een van de Ponte Luis afdruipende vuurregen.

Nou zie ik die calvinistische koppen van jullie al voor me: `Vertelt ie een paar weken geleden dat twee miljoen Portugezen op de rand van de armoede leven en hier is wél geld voor...´ Wacht nou even, als goed Nederlander zou je moeten weten: `De cost gaet voor de baet uyt´. En het feest van São João is handel! Het trekt elk jaar duizenden toeristen, van Zwitsers tot Chinezen, veel Spanjaarden en ook Nederlanders, die flink wat uitgeven. Afgelopen week zaten alle luxe-hotels in Porto, en dat zijn er nogal wat tegenwoordig, tot aan het zolderkamertje vol, de restaurants deden uitstekende zaken, maar ook de uitbaters van de straatbarbecues en gelegenheidsterrassen waren dik tevreden.

Na het vuurwerk heb je de wijkers en de blijvers. De wijkers proberen in de gigantische file van bussen er een te vinden die richting huis gaat en dat kan wel even duren, want het verkeer staat volledig vast. De blijvers feesten door tot de zon opkomt: Dansen op de populaire muziek van de bandjes, verder langs de vrijmarkt en biertjes op de terrassen en in de bars.

De volgende morgen gaan vrome lieden naar de processie van São João en, na de lunch, de ouders met kinderen naar de kermis in de wijk `Fontainhas´ of naar de botsautootjes voor de oude gevangenis (nu fotomuseum). In de rest van de stad kun je een kanon afschieten. De meeste stalletjes zijn al weg en de feestvierders van gisteren liggen hun roes uit te slapen.