Portugallig 19. Een verloren slag

Throw down the sword
The fight is done and over
Neither lost, neither won.
To cast away the fury of the battle
And turn my weary eyes for home
(Whisbone Ash - Argus)

Deze week zou ik het eigenlijk over Portugese vis hebben (de beste vis ter wereld), wat lichter - en gezonder - kost dan de toestand in de wereld. Het is tenslotte nooit mijn bedoeling geweest om een politieke blog te onderhouden. Maar hoe ik ook mijn best deed, ik kon mijn gedachten er niet bij houden, bij die vis bedoel ik. Er moeten mij nog een paar dingen van het hart en in zo´n geval moet men het hart maar volgen.

De Grieken hebben de slag verloren en er zal geen zeeslag bij Salamis op volgen deze keer. Maar ook Europa heeft verloren. Het Europa van culturele en economische uitwisseling, het Europa van de solidariteit is verworden tot een oligarchie, waarin een paar rijke landen de dienst uitmaken.

Tussen 2009 en 2014 heeft Griekenland braaf de kortings- en bezuinigingplannen van de door Europa en het IMF ingestelde Trojka opgevolgd en is zijn aflossingsverplichtingen nagekomen.
Dat beleid heeft geleid tot het verlies van 25% van de Griekse rijkdom, 24% van de beroepsbevolking is werkeloos geworden, krijgt geen uitkering en heeft geen recht op behandeling van ziekten of vergoeding van medicijnen. Een groot deel van die groep leeft op kosten van familieleden of op straat, de economie is volledig ontwricht, het land bijna failliet.

Met de moed der wanhoop hebben de Grieken gestemd op een partij die beloofde een nieuwe deal met Europa te sluiten: Geen nieuwe kortingen en bezuinigingen, maar in plaats daarvan investeren, rijkdom verwerven om het mogelijk te maken om de schulden te betalen en herstructurering van de staatsschuld.
De West-Europese landen bekeken dit proces met argusogen. Met name Duitsland dreigde dat als de Grieken op deze partij zouden stemmen, dat het einde van Griekenland als Euroland zou inluiden. In Nederland had Rutte de kiezers beloofd: `Geen geld meer voor Griekenland´, terwijl de Nederlandse belastingbetaler nog nooit een Eurostuiver voor de Griekse, Ierse of Portugese problemen heeft moeten neerleggen. Tot nu toe zijn er alleen maar leningen verstrekt met een pittige rente, waar met name de Duitse banken een leuke Eurocent aan hebben verdiend (Legrain, Portugallig 6).
en Griekenland is - tot de laatste tranche aan het IMF, een paar weken geleden - altijd zijn verplichtingen nagekomen. Die rente is overigens zo pittig, dat Portugal al is over gegaan tot versnelde aflossing van een deel van de leningen (dat wil zeggen, omzetten in leningen met een lagere rente op de vrije markt).

Toen de onderhandelingen tussen Tsipras en Varoufakis en de Eurogroep begonnen, was het meteen duidelijk dat er sprake was van dikke onwil van de kant van een aantal leden van de Eurogroep. Herstructurering van de schuld was niet bespreekbaar en het enige dat men wilde, was dat Griekenland nog meer zou bezuinigen, korten op salarissen en pensioenen en vooral privatiseren. Jammer genoeg bleek met name Varoufakis niet zo´n goed onderhandelaar. Er werd veel tijd verspild, er werden verkeerde woorden gebruikt en men raakte geïrriteerd. Na veel te veel tijd kwam er een voor Syriza totaal onacceptabel stuk op tafel. Tsipras koos niet voor het bij de meeste politieke partijen gebruikelijke kiezersbedrog en vroeg dus aan de Grieken zelf wat ze er van vonden. Het `Oxi´ wekte de toorn op van de Eurogroep, vooral van de heer Schäuble en de stemming werd: Donder dan maar uit de Euro en zoek het zelf uit. De markten reageerden navenant en de Griekse banken sloten hun deuren.

Ten einde raad en onder grote druk van de Eurogroep heeft Tsipras een akkoord (lees dictaat) ondertekend waarin hij zelf niet gelooft, maar dat in ieder geval een faillissement en verwijdering uit de Eurozone op dit moment voorkomt. Vanavond was op de televisie te zien hoe een aantal van zijn ministers en een groot deel van het Griekse volk erover denkt Natuurlijk zitten er, zoals hij zelf ook toegeeft, wel een paar goede kanten aan. Verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd - zoals in een groot deel van Europa als is ingevoerd - is bij de huidige levensverwachting niet meer dan logisch, maar de opgelegde bezuinigingen en de verhoging van de BTW voor de horeca (die in Portugal een enorme slachting heeft aangericht) leiden alleen maar tot meer werkeloosheid en nog meer verzwakking van de economie. Inmiddels is ook wel duidelijk een aantal lidstaten van de EU en het IMF niet of nauwelijks geloven dat Griekenland dit akkoord kan of wil nakomen.

Het lijkt erop dat men Griekenland een lesje wilde leren, dat meteen aan de andere landen in de periferie van Europa duidelijk moet maken dat er maar één richting is en dat de grote jongens wel uitmaken welke. Het project Europa is daarmee volgens mij een enorm eind achteruit gezet. Het is maar de vraag of dat nog goedkomt De Grieken kunnen hun `Druiven der gramschap´ gaan eten.

In Portugal reageerden de regeringspartijen positief op het akkoord. Premier Passos Coelho eigende zich zelfs - als een opgewonden schooljongen een hoofdrol toe: Volgens hem had hij voorstellen voor privatisering naar de onderhandelaars getwitterd, die een opening forceerden ( fijn blijven dromen!). António Costa, de leider van de grootste oppositiepartij, PS (sociaaldemocraten) reageerde voorzichtig: Het is geen mooi akkoord, maar het moest er komen. Hij ziet de bui al hangen voor de komende verkiezingen: Het stemgedrag zal voor een groot deel door angst geregeerd worden. De communisten (die nog nooit geregeerd hebben en dat ook nooit zullen doen; heb ik het nog wel eens over) en de `Bloco Esquerda´ ( beetje linkser dan Groen Links) hadden natuurlijk - net als ik - alle vrijheid om hun ongenoegen over de dictatuur van Europa te uiten. Hetgeen ze deden.

Tot mijn verwondering kreeg ik vanuit Nederland kreeg ik, nog tijdens de onderhandelingen, van verschillende kanten te horen: "Laat ze maar failliet gaan. Wat heeft het voor zin om geld in een bodemloze put te storten. Weet wat je zegt: In tegenstelling tot voor natuurlijke personen bestaat er geen - internationale - wetgeving met betrekking tot het faillissement van een staat. Er is geen sprake van dat de schuldeisers gedwongen kunnen worden tot een akkoord en een schuldenregeling. Het zwarte voorbeeld daarvan is Argentinië. Dat is voor Griekenland dus geen optie. Die wetgeving zou er overigens wel, en op korte termijn, moeten komen (zie `De moraal van Stieglitz´, Portugallig 15). Bovendien hebben we het wel over mensen. Ben ik mijn Eurobroeders hoeder..?

Wat mij opvalt is het gebrek aan historisch besef bij de Europese calvinistische liberalen (ik noem ze zo vanwege hun schuld-en-boete filosofie): Extreme bezuinigingen hebben nog nooit een economische crisis opgelost. Denk aan de Eisenhower jaren, de Amerikaanse depressie. Pas toen een nieuwe groep economen (waaronder Keynes) met het recept `investeren, stimuleren en economsiche hervormingen´ kwam, werd de crisis bezworen.

En zou het niet eens tijd worden om een internationale `Hoogste Redelijke Rente´ (HRR) in te voeren. Als we het niet acceptabel vinden dat de maffia woekert, waarom mogen officiële financiële instellingen dat dan wel?

Zo, dat lucht op! Mij hoor je voorlopig niet meer. Ik ben tenslotte geen Mr. G.B.J. Hiltermann.
Volgende week gaat het - braaf, maar bijzonder interessant - over Portugese vis, die de beste van de wereld is.