Portugallig 22. Het orakel heeft gesproken

Na 51 dagen vond doctor Cavaco Silva het dan eindelijk tijd om de - eigenlijk al die tijd al - onvermijdelijke beslissing te nemen en António Costa, de voorzitter van de Partido Socialista, te benoemen tot formateur van een door hem als minister-president te leiden regering te benoemen. Geen toespraak voor volk en vaderland dit keer, maar slechts een verklaring aan de pers waaruit duidelijk zijn frisse tegenzin blijkt: Omdat een zakenkabinet (in functie blijven van het demissionaire kabinet Passos Coelho tot aan nieuwe verkiezingen volgend jaar) hem voor het land op dit moment geen goed idee leek en de grondwet vervroegde verkiezingen uitsluit, heeft hij besloten de António Costa als minister-president aan te wijzen. Mariana Mortágua, gedeputeerde van het `Bloco Esquerda (linkse blok) zei vandaag in het parlement: "Deze periode zal de geschiedenis in gaan als `a birra de 50 dias´, de vijftig dagen van stijfhoofdigheid, waarin de president zijn eigen oproep tot de zorg voor stabiliteit van het land vergat.   

Na de door links van te voren aangekondigde en onontkoombare val van de regering van de rechtse coalitie van PSD en CDS (zie ook Portugallig 20 en 21) had de president  maar liefst 11 dagen nodig om een beslissing te nemen. Hij hield zich eerst een paar dagen schuil op Madeira (dat bezoek stond immers al in zijn agenda), en hield daarna 31 officiële audiënties met werkgevers, bonden, de directeuren van de grote banken, economen en andere persoonlijkheden en zelfs met de politieke partijen. Waartoe is onduidelijk, want een grote meerderheid van de geconsulteerde VIP´s liet duidelijk blijken liever een zakenkabinet te hebben dan met communisten en ander `instabiel´ links gebroed in zee te gaan.

Maria Manuel Leitão Marques, Administratieve modernisering

 
Eergisteren nog had Aníbal Cavoco Silva Costa een lijstje met zes vragen, of eigenlijk meer voorwaarden, mee gegeven waarop hij schriftelijk antwoord verlangde voordat de voorman van de Partido Socialista als formateur kon worden aangewezen. Voorwaarden die betrekking hadden op garanties van de PS (in relatie met de andere linkse partijen) ten aanzien van de politieke en financiële stabiliteit van het land. Een aantal daarvan onmogelijk met droge ogen positief te beantwoorden, zoals die over het begrotingstekort en de financiële stabiliteit en er waren zelfs politiek-inhoudelijke vragen (defensie), die volgens mij buiten de competentie van een Portugese president vallen. Voorwaarden die aan de `gevallen´ minister-president Passos Coelho niet gesteld werden. Slechts wantrouwen, of ook een snufje kwade trouw? Rancune en powerplay in ieder geval.

Francisca van Dunen, Justitie

Maar António Costa was er snel mee klaar en bezorgde nog dezelfde dag de antwoorden aan het `Palacio de Bélem´. Hij gaf ze niet prijs aan de openbaarheid en de president heeft er ook niet inhoudelijk op gereageerd, dus misschien als over een jaar of dertig de archieven openbaar worden..

Hoe dan ook: Portugal heeft een nieuwe regering. Een regering die het anders gaat doen, die belooft in snel tempo de zogenaamde `solidariteitsheffing´ af te bouwen, een loodzware extra belastingmaatregel die al vier jaar lang die salarissen en pensioenen tot ruim een kwart vermindert, die stopt met privatiseringen, de grote uitverkoop tegen spotprijzen, die tijdens het bewind van Passos Coelho plaatsvond. Een regering die het minimumloon van 415 Euro en de laagste pensioenen gaat verhogen. Die kortom, zoals Catarina Martens (Bloco Esquerda) het zei, gaat voor `Um pais um pouco mais justo´, een wat rechtvaardiger land.

Constança Urbana de Sousa, Binnenlandse zaken

Natuurlijk is er niet zo heel veel bewegingsruimte. De Eurogroep kijkt met argusogen toe en het begrotingstekort van maximaal 3% moet worden gehaald. Deze regering staat voor een heel moeilijke taak, want er zal constant onderhandeld moeten worden met de linkse partners. De communisten en het linkse blok maken geen deel uitmaken van de regering. Daarvoor wijken hun partijprogramma's teveel af van dat van de socialisten. Maar zij hebben hun steun toegezegd met betrekking tot de hoofdpunten (zoals de begroting) van het regeerprogramma van de PS. Het lijkt me wel eens een gezond alternatief voor het land dat gewend is aan regeringen met een (partij-eigen) absolute meerderheid, die, niet gehinderd door een tegensputterende oppositie, alles door de kamer kan jassen. Deze regering zal haar waar goed moeten verkopen. Zo krijgt het debat in het parlement weer zin en dat is goed voor de geloofwaardigheid van de politiek.
De communisten en het linkse blok krijgen voor het eerst in hun geschiedenis de kans om `mee te regeren´ inplaats van eeuwig  rol van oppositiepartij te spelen. Ik hoop dat ze in staat zullen zijn om loyaal te blijven en ook hun `cool´ te bewaren als de achterban mort.

Ana Paula Vitorino, Zeezaken

Vandaag heeft de president de lijst van de 17 ministers en 41 staatssecretarissen van António Costa goedgekeurd en morgenmiddag om vier uur wordt het kabinet officieel geïnstalleerd.
Volgende week dinsdag en woensdag zijn de debatten over het regeringsprogramma, gevolgd door de stemming daarover. De uitkomst staat vast.
Daarna kunnen de vier (!) dames en zestien heren - ja er is nog veel onrechtvaardigheid in de wereld (daarom alleen hun foto´s) - aan de slag. Ze hebben er zin in. Als er nu maar geen knollen in plaats van citroenen uit die zogenaamde volle kluizen van de vorige minister van financiën komen.
     

Bijzonder Portugees 21. Multibanco

Zo'n mooi systeem hebben jullie niet. Vindt je zelfs in geen enkel ander Europees land: `Multibanco´. Een prachtig voorbeeld van de Wet van de remmende voorsprong. Terwijl in meeste Europese landen geldautomaten werden geplaatst - in Nederland in 1976 de eerste van de Gemeentegiro in Amsterdam, in 1982 volgden de andere banken - moesten de Portugese bankiers er nog een nachtje over slapen. Pas in 1985 werden de eerste twaalf terminals in Lissabon en Porto geïnstalleerd, maar, gebruik makend van de kennis en ervaring die in andere landen was opgedaan, waren het wel meteen de meest geavanceerde van Europa. In het allereerste begin kon je er alleen saldo en transacties mee bekijken en je pincode wijzigen. Tegenwoordig hebben de 13000, door het hele land verspreide Multibanco-automaten (het meest dichte netwerk van pinautomaten in Europa) ruim zestig functies. Dit jaar bestaat `Multibanco´ 30 jaar en dat wordt een beetje gevierd.

Terwijl men in heel Europa worstelde met het ombouwen en vervangen van de al snel verouderde geldautomaten, die over het algemeen alleen te gebruiken waren door rekeninghouders van de bank die de machine geplaatst had, ging men in Portugal meteen van start met - de naam `Multibanco´ zegt het al - met een systeem waar alle Portugese banken op aangesloten konden worden. De banken installeren wel hun eigen machines, waarop ook hun naam staat, maar daarnaast altijd het logo MB, `Multibanco´, meestal met nog een extra bordje of lichtreclame aan de muur. De mobiele pin-automaten in winkels en dienstverlenende instellingen zijn op het zelfde systeem aangesloten.

In de eerste plaats is de machine natuurlijk een `flappentap´ voor binnen- en buitenlanders, je kunt je saldo zien en je transacties van de afgelopen maand, je pincode wijzigen en geld overmaken van je betaalrekening naar je spaarrekening (of andersom), maar je kunt er ook mee betalen: gas, water en licht, een vliegticket of de tolweg en zelfs je belasting. Dat gaat aan de hand van een betalingsreferentie, een uniek weet-ik-hoeveelcijferig nummer. Je kunt, als je geen zin hebt om telkens naar het apparaat te lopen - dat overigens in stedelijke gebieden bijna altijd om de hoek staat - een automatische betaling regelen, of die juist ongedaan maken. Ook je mobieltje laad je ermee op en je internetaccount en tegenwoordig kun je er zelfs een treinkaartje of een entreebewijs voor een concert of theatervoorstelling mee kopen. Er blijven dan nog zo'n dertig of veertig toepassingen over waarvan ik het bestaan niet eens weet.

En dat alles kost niet meer dan de gebruikskosten van je pinpas.
Eens per vijf jaar beginnen de banken te morren over de hoge kosten van die dure automaten en wil men kosten voor transacties gaan invoeren, maar tot nu toe zijn dat soort voorstellen weggehoond door cliënten, consumentenorganisaties en zelfs politieke partijen: `Kijk eens naar de winst die jullie ermee maken´: 70 miljoen transacties per maand, afgelopen juli werd zelfs een record gevestigd van 210 miljoen transacties. Waren er in 1985 nog maar 469 duizend pin-passen in omloop, nu zijn het er 9 miljoen en dat op een bevolking van nog geen 10 miljoen.

Misschien zeg je, dat hele gedoe met die betaalautomaten is toch allang achterhaald door het thuisbankieren. Een flappentap oké, maar voor de rest..
Portugal is een ouderenland en een land waarin ruim een kwart van de bevolking onder de armoedegrens leeft. Ouderen en armen hebben over het algemeen geen computer. Voor hen is het systeem een uitkomst. Bovendien is er nog altijd een grote groep mensen, en ik reken mezelf daar ook toe, die niet zo overtuigd is van de veiligheid van dat thuisbankieren. Betalen met `Multibanco´ is veilig en gemakkelijk. Dus: Hiep hiep hoera MB en nog eens dertig jaar in goede gezondheid erbij!

   

Portugallig 21. Een sprankje hoop

Misschien wordt het tijd om de naam van deze rubriek te veranderen: in `Portugal herrijst´, of `Het einde van de tunnel´ (heeft iemand een suggestie?), want in de afgelopen maand is iets gebeurd dat veel mensen - inclusief ik zelf - niet voor mogelijk hadden gehouden: Nadat de onderhandelingen, om steun te verkrijgen in het parlement, tussen de rechtse coalitie, die van mening was dat het Portugese volk voor haar had gekozen en zich uitermate arrogant opstelde en de Partida Socialista* op niets waren uitgelopen, hebben de drie belangrijkste oppositiepartijen, die een meerderheid in het parlement vormen, een akkoord gesloten. (zie ook Portugallig 20. De stem van de angst). Drie weken straf onderhandelen - de ideologische verschillen tussen de PS, BE en PCP* zijn groot - een heel sterke politieke wil om samen het roer om te gooien en ongetwijfeld ook de politieke ervaring van António Costa, leider van de PS, die al eerder met de communistische partij in het college van B & W in Lissabon heeft samengewerkt, hebben geleid tot een serieuze mogelijkheid voor een linkse regering voor de komende vier jaar.

In de tussentijd benoemde president Cavaco Silva de leider van zijn eigen partij, de PSD, tot kabinetsformateur en werd door de coalitie een regering bij elkaar gezocht en geïnstalleerd. Zinloze handelingen en een enorme tijd- en geldverspilling, want de oppositie had allang aangekondigd het regeringsprogramma weg te stemmen, waarna deze regering demissionair zou worden.

de regering valt

   
Afgelopen dinsdagmiddag om 17.15 viel dan ook het kabinet Passos Coelho, met 11 dagen de kortst zittende regering uit de Portugese geschiedenis. Het regeringsprogramma van de twee rechtse coalitiepartijen *PSD en CDS/PP werd met een motie van afwijzing, unaniem gesteund door de leden van de linkse oppositie PS, Bloco Esquerda, PCP, Os Verdes en PAN, naar de prullenbak verwezen. Eerder op de middag hadden PS, Bloco Esquerda en PCP 3 akkoorden getekend, met daarin opgenomen 20 maatregelen, die voor het grootste deel betrekking hebben op het zeker stellen van salarissen, uitkeringen en pensioenen (binnen een jaar afschaffen van de zogenaamde solidariteitsheffingen en verhoging van het minimumloon, teruggave van de afgeschafte feestdagen en arbeidsvoorwaarden (afschaffen van de boventallig en dus binnen een jaar opdonderen zonder uitkering voor overheidspersoneel).

Het twee dagen durende debat in het parlement, dat voorafging aan de val van de regering, was grimmig:
Aan de ene kant vertegenwoordigers van de regering en de gedeputeerden van de rechtse coalitie die hun ideologie van `Calvinistisch´ liberalisme verdedigden: Soberheid en bezuiniging, niet, of slechts deels afschaffen van de `solidariteitsheffing´, appellerend aan de angst voor de markten, de Europartners, de schuldeisers. `In de afgelopen vier jaar hebben wij toch maar mooi de rotzooi die de regering van Socrates ervan gemaakt heeft opgelost. Bovendien hebben wij de verkiezingen gewonnen, het Portugese volk heeft voor ons gekozen.´
Aan de andere kant de oppositie die wees op de afbraak van het bedrijfsleven, de werkgelegenheid, uitkeringen en salarissen, de schrikbarende verarming van het volk en het land (privatiseringen tegen spotprijzen) waarvoor de regering de afgelopen vier jaar verantwoordelijk was.
Volgens haar had het Portugese volk in meerderheid voor de linkse partijen die tegen het regeringsbeleid waren gestemd, zodat een linkse regering de enige legitieme keuze was.

Assembleia da República, het Porugese parlement

Buiten stonden, symbolisch, links en rechts van een enorme politiemacht (werd er een burgeroorlog verwacht?) groepen demonstranten - niet eens zo veel - die voor of juist tegen de val van de regering waren, met vlaggen, spandoeken en spreekkoren. Aan de linkerkant kwam iemand in beeld die konijn konijn zat te eten. `Coelho´, in de naam van de (voormalige) minister-president Passos Coelho, betekent konijn.

Het wachten is nu op de beslissing van de president. Die kan of een zakenkabinet benoemen (verkiezingen kan hij niet meer uitschrijven want zijn ambtstermijn loopt binnenkort af), of António Costa een nieuwe regering laten formeren. Het zal afhangen van de beoordeling van het akkoord tussen de linkse partijen. Is het  (volgens hem en zijn adviseurs) consistent genoeg? Hij heeft inmiddels gesproken met Passos Coelho, de demissionaire premier en morgen zijn de sociale partners aan de beurt.

De voorzitter van de Eurogroep, Jeroen Dijsselbloem, heeft kennelijk iets geleerd van de onderhandelingen met Griekenland: "Er is altijd een legitieme regering in welk land dan ook, en met die regering werken wij" (...) "Het is nationale politiek. We zullen moeten wachten op het resultaat", zei hij eergisteren, doelend op het debat over het regeringsprogramma.
Wofgang Schäuble, een beetje zuur: "Het leven is altijd vol van onzekerheden en dat is de schoonheid van het leven." Hij is er echter van overtuigd dat Portugal op de `goede´ weg doorgaat.


*
PSD, Partido Social Democrata: Afgaande op de naam een sociaaldemocratische partij, in de praktijk (neo)liberalen (vgl. VVD), die een coalitie vormt met:
CDS/PP, de naam is tegenwoordig simpel Partido Popular: Conservatieve, semi-confessionele partij (gezin spil van de samenleving, moeder thuis, anti-abortus etc).
PS, Partido Socialista: Dat zouden wij sociaal-democraten noemen (vgl. Partij van de Arbeid).
BE, Bloco de Esquerda: In 2000 ontstaan door de samenvoeging van een aantal extreem linkse (marxistische, trotskistische) splinterpartijen waar zich later andere bewegingen bij hebben aangesloten die (na interne strijd) de partij wat minder extreem hebben gemaakt (vgl. met een radicaler Groen Links).
PCP, Partido Comunista Portugues: Een van de laatste , relevante (15 zetels)communistische partijen van Europa.
OV, Os Verdes: Ecologische, groene partij, met twee gedeputeerden.
PAN, Pessoas Animais Natureza: Mensen, dieren natuur, 1 gedeputeerde (vgl. Partij voor de Dieren).
 

Stad en land 6. Azoren niet door Portugezen ontdekt

Volgens de Portugese geschiedenisboekjes werden de Azoren (os Açores: haviken) in 1427 ontdekt, hoewel het met de zekerheid van geschreven tekst, Gonçalo Velho Cabral is, die in 1432 met dit wapenfeit aan de haal gaat. Ook in de Nederlandstalige versie van Wikipedia doet men er niet moeilijk over: Het waren de Portugezen die in de 15e eeuw de Azoren ontdekten. Volgens recente ontdekkingen door archeologen is dat waarschijnlijk historisch onjuist en zijn de eilanden al vanaf 2000 voor Christus, of zelfs nog langer geleden door opeenvolgende volkeren bevaren en voor kortere of langer tijd bewoond: Feniciërs, Puniërs, Romeinen, Indianen en Vikingen hebben er hun sporen nagelaten en zelfs volkeren uit de bronstijd. Maar die ontdekkingen zijn niet onomstreden en er zal nog heel veel archeologisch onderzoek verricht moeten worden, voordat de geschiedenis van de Azoren kan worden herschreven.

Dit voorjaar liet de amateurarcheoloog en professor in de landbouwkunde aan de `Universidade dos Açores´ António Felix Rodrigues aan de archeoloog Nuno Ribeiro een, naar zijn mening heel oude, in de rotswand uitgehakte structuur zien. Verborgen op een moeilijk bereikbare plaats in een dicht bebost gebied in de `Caldeira de Lajes´ op het eiland Terceira, was het `herontdekt´ door twee leden van `Trilhas´, een groep die voettochten over het eiland organiseert en die Rodrugues erop attent maakten . Bij de plaatselijke bevolking stond deze structuur bekend als een oude duiventil, maar volgens Ribeira zijn de eerste uitgehakte holten daarvoor te laag (ratten en roofdieren). Hij is het eens met de voorlopige conclusie van Rodrigues, die voorzitter is van de APIA, een vereniging voor archeologisch onderzoek: Het gaat waarschijnlijk om een `columbarium´, urnenmuur met plaats voor de as van 178 doden, die nog het meeste lijkt op een Fenicische, in ieder geval pre-Romeinse.

culumbarium Terceira

Maar er zijn veel meer sporen uit de oudheid te vinden op Terceira, zoals een nog maar voor een klein deel uitgegraven gangenstelsel in een helling van vulkanische as, met een stenen gang, waarin een in de rots uitgehakt bassin werd gevonden dat waarschijnlijk voor plengoffers werd gebruikt. rituelen die bekend zijn van Indo-Europese volken van duizenden jaren geleden.
Ook in de Monte Brasil, een vulkanische uitstulping aan het begin van de baai van Angra de Heroismo (hoofdstad van Terceira), waarop het `Castelo de São João Batista staat, zijn verschillende constructies in de rotsen uitgehakt. Men lange tijd aangenomen dat het om ondergrondse waterreservoirs voor het kasteel ging, maar twee daarvan wijken wat architectuur betreft sterk af van de andere en lijken, volgens professor Rodrigues, gezien hun vorm en ligging gebruikt te zijn voor religieuze doeleinden (rituele baden en de cultus van de Cartaagse godin Tanit.

heiligdom?, Monte Brasil Terceira

Ook op het eiland Corvo, het kleinste en meest westelijke eiland van de Azoren zijn grafmonumenten en heiligdommen ontdekt en wordt archeologisch onderzoek verricht.  Op Pico, dat met zijn vulkanische berg van 2351 meter (hoogste punt van Portugal) de centrale eilandengroep domineert, krabben de archeologen zich achter de oren in verband met de piramides. De meeste zijn duidelijk opruimplaatsen voor losse stenen uit de moeizaam ontgonnen wijn`velden´, maar zestig zijn te groot en gecompliceerd (galerijen) om hun ontstaan op die manier te verklaren (De grootste is 100 meter in doorsnede en 15 meter hoog) en er zijn resten van onder andere heel oude speerpunten, potscherven en vishaken gevonden. Ook hun ligging, zuidwest-zuidoost, gericht
op de zonsondergang op het eind van de zomer, kan een rituele betekenis hebben.

piramide op Pico

Het is vrijwel zeker dat er op de eilanden nog veel meer te vinden is, of al gevonden is en nog geïnventariseerd en onderzocht moet worden, maar er zijn weinig fondsen voor archeologisch onderzoek en archeologen worden slecht (de meeste zijn zzp´ers), vaak zelfs helemaal niet, betaald. Lokale overheden willen niet altijd meewerken, hinderen lokale archeologische organisaties of nodigen `onafhankelijke´ onderzoeksteams van het vasteland uit. Het lijkt er soms op of men het liefst de traditionele, door het vasteland opgelegde, geschiedschrijving van de Azoren in stand wil houden: Ontdekt door de Portugezen, voor het eerst bevolkt door Portugezen (São Miguel) en, met speciale toestemming van de koning, Vlamingen (Terceira, Faial, Pico en een deel van São Jorge).  

Intussen vraag ik me af hoe al die volken uit de oudheid die kleine, voor het grootste deel ver uit elkaar liggende eilandjes hebben kunnen vinden. De afstand tussen Angra de Heroismo, de hoofdstad van het middelste eiland tot Lissabon is bijna 1570 kilometer en tot de Amerikaanse kust (New York) zo'n 4000: Een speldenprik op de kaart van de Atlantische Oceaan. Hadden ze betere vaartuigen dan wij tot nu toe hebben gedacht, nog onbekende navigatietechnieken, of waren het toevalstreffers en ging er vooral veel mis? Bovendien moet het om relatief grote groepen zijn gegaan, die er wel een tijdje bleven, of er een uitvalbasis hadden. Groepen die zich daar waarschijnlijk ook hebben voortgeplant. Anders heb je niet aan zoveel urnen nodig en hak je - met je primitieve gereedschap - geen heiligdommen uit in de harde rotswand.