Bijzonder Portugees 25. Vluchtelingen in Portugal

Terwijl het grootste deel van de EU landen hard tegensputtert, een andere verdeelsleutel wil ( ook Nederland) of zelfs bot weigert om het toegewezen aantal vluchtelingen op te nemen, wil Portugal er juist 6000 meer dan haar quotum van 4574. In dorpen en steden staan al maanden woningen klaar en vrijwilligers om de mensen op te vangen. Er is overal aan gedacht: huisvesting, voeding, taallessen, werk, opleiding en medische of psychologische hulp, maar ze komen maar niet. Tot nu toe zijn er nog maar 160 vluchtelingen, voornamelijk uit Irak en Sirië in Portugal `binnengedruppeld´. Het probleem wordt deels veroorzaakt door het - voor mij onbegrijpelijke (moedwillige?) - gebrek aan efficiëntie van de Europese `beoordelingsbureaucratie´, maar ook doordat de meeste vluchtelingen zich hebben gefocust op de `rijke´ Europese landen, zoals Duitsland, Groot-Brittannië en de landen van de Benelux, waar zich vaak ook al familieleden of bekenden hebben gevestigd. Voor het overgrote deel van de vluchtelingen is Portugal onbekend en onbemind.

 

Een groep vluchtelingen komt aan in Lissabon

 

Begrijpelijk, maar slechts ten dele terecht. Het is waar dat Portugal een land is van lage lonen (en dat moet zo blijven, nietwaar Jeroen Dijsselbloem?) en uitkeringen en een behoorlijk hoge werkeloosheid, vooral onder de jeugd, maar het land heeft vluchtelingen best wat te bieden: Om te beginnen een persoonlijke benadering. In Portugal ben je geen vluchteling van de grote hoop. Je kunt rekenen op een warm ontvangst door vrijwilligers in dorp of de stad waar je wordt ondergebracht, maar je houdt ook de privacy van een `eigen´ woning voor je gezin (In Nederland duurt het nu een half jaar voordat je als erkend vluchteling het asielzoekerscentrum mag verlaten en een woning krijgt toegewezen) en die vrijwilligers hebben - voor zover ze dat al niet uit zichzelf wisten - op een cursus geleerd dat ze niet zomaar bij je mogen binnenlopen. Die woningen, zijn in alle districten van Portugal door gemeenten en solidariteitsorganisaties, maar ook door veel particulieren ter beschikking gesteld en vaak opgeknapt door vrijwilligers.

Dertig dagen na binnenkomst in Portugal krijg je een `Autorização de Residencia´ , een verblijfsvergunning, voor vijf jaar, die je daarna kunt verlengen. Zolang je geen werk hebt gevonden, heb je recht op financiële bijstand tot een maximum van 419 € en kinderbijslag en je hebt recht op gratis toegang (zonder betaling van de `consulttax´) tot de gezondheidszorg. Zo mogelijk - er zijn nog steeds een miljoen Portugezen die er geen hebben - krijg je een `medico de familia´, een soort van huisarts in het plaatselijke medisch centrum (Centro de Saude) toegewezen. Een groot aantal medici hebben zich aangemeld om vrijwillig speciale bijstand te verlenen bij fysieke of psychische problemen en er is ook hulp beschikbaar van de (600) bij de stichting `Mundo a Sorrir´, Lachende Wereld, aangesloten tandartsen.
De voedselbank heeft al aangegeven voor maaltijden te willen zorgen en een deel van de vrijwilligers van die organisatie is op cursus geweest (georganiseerd door o.a. de imam van de moskee van Lissabon) om ook `halal´ voedsel te kunnen verstrekken.

President Marcelo Rebelo da Sousa in de moskee van Lissabon

De Portugese islamitische gemeenschap wordt geschat op ten hoogste 50.000 leden, waarvan de meeste in Odivelas, Laranjeiro en Palmela wonen (rondom Lissabon). Die groep is zo klein dat ze nauwelijks zichtbaar is. In Portugal wordt hun geloof gerespecteerd en er is - ook na de aanslagen in Parijs en Brussel - niet of nauwelijks sprake van moslim- of vreemdelingenhaat. Extreem rechts krijgt hier geen poot aan de grond. Daar zijn de Portugezen veel te nuchter voor. In Lissabon of Porto bralt of kladdert een met bier gevuld groepje skinheads af en toe wat neo-nazistische leuzen, maar daar blijft het wel zo'n beetje bij. Een van de eerste dingen die Marcelo Rebelo de Sousa als president van Portugal deed, was een oecumenische mis bijwonen in de moskee van Lissabon. Je kunt je als moslim in Portugal veilig voelen. Vrouwen mogen - overal - de `hidjab´ dragen.

Kinderen worden direct na aankomst op een school ingeschreven. Aan volwassenen wordt zoveel mogelijk Portugese `les op maat´ gegeven, op scholen voor beroepsopleidingen of door vrijwilligers (of beiden). Een grote uitgever, Porto Editoria, heeft 1000 geeft gratis methodes `Portugees voor buitenlanders´ weg. Eén van de belangrijkste initiatieven van de regering is het beschikbaar stellen van 2000 plaatsen op universiteiten en hogescholen - met studie- en onderhoudsbeurs - voor jonge vluchtelingen.
Werk is vooral beschikbaar in de agrarische sector, met name in het dun bevolkte binnenland.
Portugal kampt met een bevolkingstekort, ontstaan door emigratie en een chronisch geboortetekort. Vooral in het binnenland is er sprake van leegloop en vergrijzing.

premier António Costa bezoekt `Eleanas´

      
Op 12 april, tijdens een officieel staatsbezoek aan Griekenland, bezocht de Portugese premier António Costa het vluchtelingenkamp `Eleanas´ in Athene, uit het oogpunt van logistiek, huisvesting en gezondheidszorg het beste kamp van dat land.
"De sleutel voor de Duitse grens heb ik niet" zei Costa tegen een jonge vrouw met een kind op haar schoot, "Ik heb alleen de sleutel voor de Portugese grens". De vrouw reageerde niet bepaald enthousiast.
Aan de aanwezige pers legde de premier uit dat hij kon begrijpen dat vluchtelingen die al duizenden kilometers onderweg waren met een droom om zich een toekomst te verschaffen in een land met een referentie van rijkdom en toekomst, het moeilijk vinden om zich te richten op een ander traject: "We kunnen niemand verbieden om naar een ander land te gaan, maar wat we wel kunnen doen is duidelijk maken dat wij beschikbaar zijn en dat we heel graag mensen ontvangen die met ons willen samenleven."