Andere kunsten 4.. Verdronken bossen.

Eigenlijk moet je in augustus - als je geen feestbeest (meer) bent - Lissabon mijden als de pest, maar we wilden onze zoon van twaalf nu eindelijk eens de hoofdstad laten zien en we zitten in het keurslijf van de schoolvakanties, dus vooruit maar. Het viel niet mee. Het `Mosteiro dos Jerónimos´ ging nog wel, meteen na de lunch, maar de `Torre de Belém´ was een ramp. Een groot deel van de inventaris was weggehaald om plaats te maken voor horden bezoekers, die door strenge bewakers met 150 tegelijk de smalle trappen op en af werden gestuurd. Er waren zelfs stoplichten (waar niemand zich aan hield, zodat halverwege de trappen claustrofobie opwekkende opstopping ontstonden). Ook voor het `Castelo de São Jorge´ moet je tegenwoordig in de rij staan (en betalen). In Baixa en Bairro Alto waan je je op het Damrak of de Nieuwendijk en je breekt je nek over de tuktuk´s, busjes, buggy's en taxi's - waarvan er duidelijk teveel zijn - allemaal op zoek naar klanten. Zoon vond het allemaal prachtig, maar mijn vrouw en ik hebben herinneringen aan betere tijden. Wat beslist niet tegenviel - hoewel ook druk - was het `Oceanário´ en met name de speciale tentoonstelling `Florestas submersas´, verzonken bossen, die ik naar aanleiding van een documentaire erg graag wilde zien.

 

Oceanário

De waterplanten waren flink gegroeid in het grootste `nature aquarium´ (term van de maker van het project, Takashi Amano), sinds de opening in april 2015. Jammer genoeg heeft de Japanse natuurfotograaf en aquarium designer dat niet meer kunnen zien. Hoewel hij voor september 2015 nog een fotoboek en een expositie met de titel `Origin of Creation´ voorbereidde, bleek het aquarium het laatste project dat hij af kon maken. De al jaren zieke Amano overleed in augustus van dat jaar.
`De groei en profilering van de verschillende waterplanten is ingecalculeerd´, vertelde de maker in een interview: `Mits goed onderhouden, wordt het een prachtig onderwaterbos.´

Wat Takashi Amono beoogde en al eerder op kleinere schaal in onder meer een aquarium in Tokio had gedaan, was het zichtbaar maken van het onderwaterlandschap van de - tropische - rivierbodem. Maar dit keer in een aquarium van 48 meter lengte. Zijn ontwerpen zijn gebaseerd op Zen en Wabi-sabi (de schoonheid van het imperfecte en onvoltooide) concepten.

Het werk aan `Florestas submersas´ duurde drie maanden en werd uitgevoerd door 90 harde werkers - de meeste vrijwilligers - met zes nationaliteiten, die streng onder de duim werden gehouden door `de meester´.
Elk stukje rots, plantje of beetje zand moest precies op de juiste plek en - vooral - in de juiste richting geplaatst worden. `Alles, planten, stenen etc. richt zich naar de stroomrichting van de rivier´, legt Amano uit in de RTP,(Portugese Radio en Televisie) reportage over het project, jammer genoeg alleen in het Portugees: https://www.youtube.com/watch?v=uBKt8S1-s1E

Om de discipline onder de vrijwilligers te handhaven, had de veeleisende ontwerper zelfs een gele en een rode stok bij zich, equivalent aan de gele en rode kaart bij het voetbal. Rood, verwijdering uit het project, heeft hij niet uitgedeeld, maar er waren vrijwilligers die tot hun schrik geel voor de neus kregen gezwaaid als ze volgens Amano niet genoeg betrokken waren bij het werk. `Net een oude samoerai´, merkt een van de vrijwilligers op in de documentaire. Maar iedereen heeft met plezier en veel respect voor Amano aan de tenoonstelling gewerkt en er is ook veel gelachen.

Voor het project werden 78 boomstronken uit Schotland en Maleisië geimporteerd en 25 ton vulkanische rots van de Azoren (Pico). Er waren 4 ton zand en 160.000 liter zoet water nodig. Toen men eenmaal aan het planten toe was, werden grote luchtbevochtigers ingeschakeld en moest er regelmatig besproeid worden.
Het aquarium bevat 86 verschillende soorten tropische planten en vissen. De planten zijn niet geteld, maar er schijnen 10.000 vissen in rond te zwemmen. In onderstaande korte trailer kun je - versneld - de opbouw van het aquarium zien.

Het was gelukkig niet echt druk, toen we `Florestas submersas´ bezochten. Je moet er apart voor betalen en ouders met kinderen bedenken zich nog wel een keer, want de permanente expositie, die overigens ook zeer de moeite waard is, is flink aan de prijs.
Het was een ontroerende belevenis, dat onderwaterlandschap vol wuivende waterplanten die zich naar de stroom richtten. Ik herkende een aantal vissen (vroeger had ik zelf een tropisch aquarium van wel 80 cm), maar ze hadden andere namen dan die ik me van de Rizla-albums herinnerde. Het weinig oorspronkelijke muzikale behang van Rodrigo Leão (ex Madredeus) kan er wel mee door.
`Florestas submersas´, een tijdelijke tentoonstelling die tweeënhalf jaar duurt, is in april 2015 geopend, dus je hebt nog dik een jaar de tijd om ´m te gaan bekijken. Aanrader.