Bijzonder Portugees 30. Magusto, kastanjefeest

Een straffe wind blaast de bijtende rook precies naar de ingang van C&A en FNAC in de Rua de Santa Catarina, de drukste winkelstraat van Porto, maar je moet niet denken dat iemand zich daarover beklaagt. Het is immers kastanjetijd. De verkopers roosteren hun kastanjes in een grote pan met gaatjes op het houtskoolvuurtje in hun karretje en dat die houtskool niet altijd eerste kwaliteit is en er vaak geweldige rookwolken veroorzaakt, nemen winkelaars en winkeliers voor lief. Hoort bij de herfst. Ook ik koop er een paar. Voor twee Euro krijg je een dozijn gepofte kastanjes in een puntzak, gemaakt van een pagina uit een tijdschrift. En net als zovelen brand ik mijn vingers. Gloeiend heet, maar lekker!

 

De docente die ´s avonds Portugees voor buitenlanders in de oude school aan de Rua de Fábrica Social in Porto gaf, vond dat we naast het leren van de taal ook moesten inburgeren. Dus vierden we rond Sint Maarten `Magusto´, het kastanjefeest. Iedereen moest kastanjes en liefst ook iets te drinken naar school meenemen. Na de les werden op het schoolplein `fogereiras´ met houtskool gevuld en ontstoken en al snel zaten we met zo'n tien nationaliteiten in de walm van roosterende kastanjes Engels te fluisteren - we mochten eigenlijk alleen Portugees met elkaar praten; ze was streng hoor! - en wijn te drinken.

Overal in Portugal worden op of tussen Allerzielen en São Martinho (Sint Maarten, 11 november) `Magusto´ feesten gehouden. In verenigingen en op scholen, in groepen vrienden of familie. Er worden kastanjes, in sommige streken zelfs eikels, gepoft in magnetrons, ovens en koekenpannen. Maar toch het liefst buiten op de barbecue of de `fogareira´, een soort van blikken vergiet met een stuk pijp eronder dat als voet dient. In die pijp zit een flink gat voor de trek. In de `vergiet´ gaat houtskool, rooster erboven en klaar is je barbecue. Je koopt zo'n ding voor een Euro of vijf in de supermarkt. Helemaal áf is het, als je ook nog een speciale pot van metaal of aardewerk hebt om kastanjes in te roosteren.

fogereira van blik

fogereira en roosterpotten voor kastanjes van aardewerk

Men vermoedt dat de `Magusto´ een overblijfsel is van een voor-christelijk offerfeest, waarbij op middernacht een tafel met geroosterde kastanjes werd neergezet voor de overledenen van de familie. Die kastanjes werden daarna niet meer door de levenden aangeraakt, want ze zouden bedekt zijn met het speeksel van de doden.  

Bij de kastanjes wordt `vinho doce´, zoete wijn - de eerste jonge wijn na de druivenoogst - gedronken, `jeropiga´ (wijn waarvan de gisting is gestopt door toevoeging van aguardente), of água-pé (ook zo iets, maar dan op basis van druivenmost). Hangt af van de streek waarin je verkeert. Zo'n `Magusto´ is een gezellig samenzijn (`convivio´) met vrienden, kennissen of familie, waarop veel gegeten en gepraat en zelfs gezongen wordt. Meestal leent het weer - de `Verão de São Martinho´, zomer van Sint Maarten, zich daar ook prima voor: Een plotselinge warme `hik´ van drie tot vijf dagen in de novemberkou (gaat dit jaar eens een keer niet door, aan de weersverwachting te zien).

Bijna iedereen kent wel de legende van Sint Maarten, die - toen nog soldaat - in de stromende regen een bijna naakte bedelaar tegen kwam, met zijn zwaard zijn mantel in tweeën sneed en die deelde met de arme man. God vond dat kennelijk zo'n aardig idee, dat hij de regen stopte en een lekker zonnetje liet schijnen: Zie daar de `Verão de São Martinho´.

Ook mijn zoontje vierde bijna elk jaar `Magusto´ op school. Dan mochten de ouders voor kastanjes en frisdrank zorgen. Ik herinner me nog een liedje dat hij uit zijn hoofd moest leren en voorzingen:

Castanhas, castanhas                     Kastanjes, kastanjes
assadinhos com sal                         geroosterd met zout
quentinhas, quentinhas                 heet geroosterd
que não te façam mal                     zodat ze je (buik) geen kwaad kunnen doen

Saltitam, crepitam                           Ze springen en kraken
tome lá en da cá                                neem daar en geef hier
São Martinho sem vinho              Sint Maarten zonder wijn
e castanhas não há                          en kastanjes bestaat niet.

Zelf  ben ik weer avonden lang zoet geweest met het koken en schillen van de kastanjes van onze eigen bomen. Zes minuten koken en niet meer dan tien te gelijk. Nogal bewerkelijk, maar een mooie gelegenheid om alle 9 cd´s van de `Brigada Victor Jara´ weer eens te beluisteren (Muziek 12.). Er liggen weer kilo's gepelde kastanjes in de vriezer. Erg lekker bij vlees of vis uit de oven. Tien minuten voor het serveren een handvol in de ovenschaal en smullen maar.

Overigens heb ik vandaag nauwelijks een hap door mijn keel kunnen krijgen. Vanwege de verkiezingsuitslag in de Verenigde Staten. Had jij daar ook last van? Bruut machismo, racisme, vreemdelingenhaat en stompzinnigheid aan de macht (Van een zekere Duitse dictator dacht men ook dat die wel mee zou vallen in het gebruik). Na een campagne die nog het best valt te omschrijven met de titel van de bekende film van Ettora Scola: Brutti sporchi et cattivi, Bah...