Bijzonder Portugees 3. Processie

Alsof een Heilige Drieëenheid nog niet ingewikkeld genoeg was, is in Portugal gedurende eeuwen van Maria-devotie een patrimonium van ruim 1200 Maria´s ontstaan, waarvan een groot deel eens per jaar de hoofdrol speelt in een processie. Er zijn Maria´s die een stad of een dorp vertegenwoordigen, zoals a Nossa Senhora do Porto en de wereldberoemde Nossa Senhora de Fátima (met 5 miljoen bezoekers per jaar), aan de agrarische cultuur: - das Eiras (van de dorsvloeren) of  - das Ervas (van het gras), visserij en zeevaart: - da Bonança (rustig weer) of - do Secorro (der redding), aan vruchtbaarheid en geboorte: - do Bom Parto (de goede geboorte), aan ziekte, dood, angst en verlichting daarvan, heuvels, bergtoppen en rotspartijen. Je kunt bijna geen onderwerp verzinnen waarvoor je niet een `Nossa Senhora (Onze `Lieve´ Vrouwe) kunt aanroepen. Natuurlijk gaat het over honderden aspecten van een en dezelfde Maria. 

De Maria die in Fandinhães, het buurtschap waar ik woon, wordt vereerd, heet a Nossa Senhora de Livração. In Toutousa, een andere deelgemeente van Marco de Canaveses, is voor haar ooit een sanctuarium gebouwd. Het verhaal is weinig origineel, maar spreekt kennelijk toch tot de verbeelding: Een jonge Christen reist naar verre landen. Op de terugweg wordt hij overvallen door een zo hevig noodweer dat zijn boot bijna zinkt. Hij roept Maria aan om hem te `bevrijden´ van een ontijdige dood. De storm kalmeert en het schip loopt veilig de haven binnen. Uit dankbaarheid besluit de man een bedevaartskapel ter ere van a Nossa Senhora de Livração (bevrijding) te bouwen. Rond deze kapel groeit een dorp. De kapel wordt in het begin van de 17e eeuw vervangen door een kerk en is tot de dag van vandaag het centrum van een Maria-cultus met vele aanhangers, met als hoogtepunt het feest van Maria-hemelvaart in mei.

In Fandinhães werd het beeld van a Nossa Senhora de Livração elk jaar op de eerste zaterdagochtend van mei uit de 13e eeuwse kapel (een monument waar ik later nog een keer over schrijf) gelicht en voor de processie ´s avonds naar de kerk beneden bij de rivier in Paços de Gaiolo gebracht. Omdat het op die dag bijna altijd regende, heeft men jaren geleden besloten de processie te verschuiven naar de laatste zaterdag van mei. Kennelijk niet geheel naar wens naar de dame in kwestie, want nu regent het bijna elk jaar op de laatste zaterdag - bij wijze van uitzondering dit jaar eens een keer niet.



Fandinhães, 24 mei 2014



Om negen uur ´s avonds vertrekt de stoet vanuit de kerk in Paços, de priester, misdienaars, de draagbaar met een door bloemen omgeven Maria en de gelovigen die de tocht te voet maken, gevolgd door een rij auto´s met - voornamelijk - ouderen die dat niet meer kunnen. Daarachter natuurlijk een  file van auto´s met mensen die eigenlijk wat anders moesten, maar even vergeten waren dat het de dag van de processie was. Inhalen is onfatsoenlijk en gevaarlijk en er zijn geen afslagen.
Het is een flinke klim, zo´n vijf kilometer haarspeldbochten met een hoogteverschil van driehonderd meter. Om kwart voor elf bereikt de kop van de processie de kapel. Onder gezang wordt Maria op haar plaats gezet tussen São Brás (de heilige Blasius) en São Martinho (Sint Maarten), waarna een mis.

Tot twee jaar geleden begon na de mis het dorpsfeest, met een band, bier- en gebakkramen en om één uur ´s nachts vuurwerk. Op zondag volgde dan ´s morgens nog een mis met daarna de plaatselijke drumband, een folkloristische dansgroep en meestal nog een band (liefst met zeer kortgerokte jonge meiden), nog meer bier en wijn en als afsluiting ´s avonds een vechtpartij. Zoiets als de Jisper kermis.

                                         dorpsfeest 2007, op de achtergrond de kapel

Door de crisis lukt het niet meer om voldoende geld op te halen voor een dorpsfeest zoals men dat gewend was. Dit jaar was er alleen nog een mis op zondag en een groep mensen bleef daarna picknicken op het veld voor de kerk. Er gaan geruchten over toch weer een feest volgend jaar, maar dan op kleinere schaal.