"Francisca? Nee hé, niet weer een film van Manoel de Oliveira. Hoe lang duurt deze? Tweeëneenhalf uur!" Begin jaren ´80, vorige eeuw. Een jongerencentrum dat op vrijdagavond dienst deed als filmhuis in Assendelft (N.H.). We bereidden ons voor op een lange, saaie zit. Een paar weken geleden draaide `Amor de Perdição´ (Verderfelijke Liefde), een saaie, statisch gefilmde liefdeshistorie die - godbetert - meer dan vier uur duurde. Halfverwege de tweede filmspoel zat de helft van het publiek te slapen, de andere helft te roezemoezen en een of twee hardliners `Ssst´ te sissen. De filmoperator draaide de spoelen in de verkeerde volgorde, maar dat had geen mens in de gaten. De laatste anderhalf uur van de film werden `weggestemd´. Dat was nog nooit gebeurd en zou ook niet meer gebeuren zolang het filmhuis bestond, want hoewel we er ook kwamen om een biertje met onze vrienden te drinken, waren we echt niet te beroerd om een lange film uit te kijken: `Les Enfants du Paradis´ (Carné): ontroerend; `Siberiade´(Konchalovsky): pachtig; `Novocente´(Bertolucci): fascinerend. Maar die films van Manoel de Oliveira...
In 2008 werden ter gelegenheid van zijn honderdste verjaardag een aantal van zijn films op de Portugese televisie uitgezonden. Ik heb het nog eens geprobeerd. Ik vind - hoewel hij daar internationale prijzen bij bossen voor heeft ontvangen - de films die hij tussen 1975 en 1993 heeft gemaakt over het algemeen stierlijk vervelend. Statisch, theatraal (zelfs een met gezongen teksten: `Os Canibais´) en met een symboliek die me weinig tot niets zegt. Maar tussen zijn vroegere en latere werk zitten juweeltjes, met name in het documentaire en `docufictie´ genre.
In 1931 debuteerde Manoel Cândido Pinto de Oliveira (1908) met `Douro, Faina Fluvial´ (Gezwoeg aan de kust), een korte documentaire met prachtig beelden van zeil- en stoomschepen, het leven en werken op de kaden van Porto en Vila Nova de Gaia en vooral veel vis. Mag je niet missen. Duurt maar 18 minuten: https://www.youtube.com/watch?v=c5AyIdoLUvI
 |
| scene uit Aniki Bobó |
Zijn eerste fitiefilm `Anika Bobó (een kinderliedje), werd in Portugal niet goed ontvangen, wat een van de redenen moet zijn geweest dat de Oliveira daarna veertien jaar geen films meer maakte en bij zijn vader `in de zaak´ ging. Tegenwoordig wordt deze film tot zijn meesterwerken gerekend:
https://www.youtube.com/watch?v=HzPJU3vTjNs (hele film. Je hoeft eigenlijk geen Portugees te verstaan om de film te begrijpen), of https://www.youtube.com/watch?v=Yk1-hs5QePA (een paar opgeknapte scenes).
`Acto da Primavera´ (1962), een `docufictie´ over het traditionele Passiespel in een dorp in Trás-os-montes, deed hem voor korte tijd in de gevangenis van de Pide (geheime staatspolitie ten tijde van de dictatuur) belanden. De film werd subversief geacht. Ik neem aan met name vanwege de beelden van het onploffen van een atoombom en de gruwelijke oorlogsbeelden die de regisseur aan het eind van de film, tijdens de schuldigverklaring van de mens invoegde:
https://www.youtube.com/watch?v=4izLls-r2bQ
In de zestiger jaren maakt hij documentaires zoals `Pão´(brood) en een korte speelfilm: `A Caça´ (de jacht)
Vanaf 1972, `O Passada e o Presente´ richt de regisseur zich steeds meer op het theater, het toneel. Hij is van mening dat, omdat het toneel veel ouder is dan de film, de film zich aan die kunst en het geschreven woord moet onderwerpen. Critici en intellectuele kunstminnaars zijn vol lof, maar het filmpubliek, zelfs dat van de alternatieve film, haakt af.
Vanaf 1995, `O Convento´ (de abdij) met Catherine Deneuve en John Malkovich:
http://www.youtube.com/watch?v=Il4j_0R1doE (trailer), maakt de Oliveira kortere en meer toegankelijke films zoals `Party´ en ´Viagem ao Início do Mundo´ (reis naar het begin van de wereld), de laatste film waarin Marcello Mastroianni speelt.
In 2001 keert hij terug naar het Porto van zijn jeugd met de documantaire `Porto da minha infância´.
Tot op de dag van vandaag maakt de Oliveira elk jaar nog een film en is daarmee de oudste (105 jaar) werkende filmregisseur aller tijden. Hij loopt met een stok, maar rechtop en er mankeert absoluut niet aan zijn intellectuele capaciteiten.
Zijn nieuwste film `O velho de Restelo´, de pessimist uit de Lusiaden, waarin vier historische figuren, waaronder Luis de Camoës en Don Quichot in een tuin in Porto discussiëren over het glorieuze verleden en de onzekere toekomst van Portugal, werd een paar weken geleden op het filmfestival van Venetië vertoond. Hij heeft al weer een nieuw project op stapel staan.
 |
| Manoel de Oliveira |
Geen opmerkingen:
Een reactie posten