De geest uit de fles 4. Rijk worden in Portugal

In de afgelopen acht jaar hebben de Portugese banken 40 miljard Euro van hun balansen moeten afschrijven. 40.000.000.000 Euro `kwijtgeraakt´! De Banco Português de Negócios (BPN) en de Banco Espírito Santo (BES) gingen roemloos ten onder. De belastingbetaler betaalde (en betaalt nog steeds) de miljardenschuld die zij nalieten. Begin van dit jaar klapte de ooit zo veelbelovende particulier bank `Banif´. Die werd, onder druk van de Eurogroep, voor een habbekrats aan de Spaanse Santander Totta verkocht. Wat dat debacle de burger gaat kosten is nog onbekend. Reken maar om minstens 3 miljard. Voor een deel zijn die 40 miljard wel door `overmacht´ te verklaren: de crisis, het faillissement van heel veel ondernemingen en de niet helemaal voorzienbare waardevermindering van het onroerend goed, maar de banken is ook  veel te verwijten: veel te wilde investeringen, gegoochel met spaartegoeden van cliënten en - vooral - het op onverantwoordelijke wijze verstrekken van hypotheken en kredieten. Leningen die nooit afgelost zullen worden en die nog jaren lang zwaar op de balansen zullen drukken.

 

Veel van de leningen die niet worden afbetaald, werden verstrekt tussen 2003 en 2009, een tijd waarin men dacht dat er geen einde aan de groei kwam. Er was toen (en misschien nog wel) veel te weinig toezicht op het bankwezen. Depositobanken gingen zich - vaak niet gehinderd door enige kennis van zaken - als investeringsbanken gedragen en men verstrekte kredieten zonder enige garantie of onderpand. Een van de voorbeelden daarvan was `de zaak´ Joe Berardo, aan wie door de `BES´ en de `Caixa Geral de Depositos´ (Staatsbank!) een lening van 1 miljard Euro werd verstrekt om aandelen van een andere bank (BCP) te kopen, met als onderpand zijn kunstcollectie, die nog geen derde van dat bedrag waard was. Hij kocht die aandelen voor 3.90 € per stuk en ze kelderden in korte tijd naar 5 Eurocent. Na talloze processen heeft men het uiteindelijk maar opgegeven om het geld terug te krijgen.

Waren die bankmanagers dan allemaal achterlijk? Nee, maar veel van die leningen werden verstrekt op basis van `ons kent ons´: Van het corps, de vrijmetselarij (erg populair onder Portugese hoge heren en bij de Portugese BVD) en functies bij banken, grote advocatenkantoren en de regering gingen (en gaan nog steeds) naadloos in elkaar over. Als een lening bij de ene bank op bezwaren stuitte, zorgde de directeur van die bank er wel voor dat `vriendje´ cliënt bij een bevriende bank wél zijn krediet kreeg. En omgekeerd natuurlijk. Een cadeautje zo hier en daar maakte het allemaal nog even gemakkelijker.

In `E´, de zaterdagbijlage van de krant `Expresso´ vond ik het schema van een manier om je schaamteloos te verrijken ten koste van de bank en - uiteindelijk - de belastingbetaler. Ik heb het een klein beetje aangepast naar Nederlandse taal en moraal. Je hebt er niet veel voor nodig: Een beetje - al dan niet geleend - geld, een goedzittend pak + bijbehorende auto, een vlotte babbel en - last but not least - geen gram geweten:

Weer een hotel in aanbouw

1. Je koopt als ondernemer een terrein om een hotel op te bouwen voor 1 miljoen Euro (Hoe je aan dat geld komt vertelt het verhaal niet; drugshandel, gokken, of geleend van je ome, om hoger op te komen of gewoon in een ouwe sok).

2. Je verkoopt dat terrein voor 5 miljoen Euro aan een - speciaal voor dit doel opgerichte - vennootschap ( we noemen die "LOL") met verschillende vennoten (katvangers), maar waarover jij de volledige controle hebt.
De bank financiert deze koop, op basis van de toekomstige waarde (met hotel) van het terrein. Het krediet bedraagt 5 miljoen Euro.

3. Je hebt als ondernemer inmiddels 4 miljoen Euro winst gemaakt met de verkoop van het terrein aan vennootschap "LOL". Je parkeert 5 miljoen Euro op een offshore rekening (in Panama bijvoorbeeld).

4. Vennootschap "LOL" start (met een bouwkrediet) met de bouw van het hotel. Om ook wat aan de bouw te verdienen, besluit je als ondernemer (dus niet als lid van de vennootschap) een nieuwe onderneming op te richten die bemiddelt bij de aanschaf van de bouwmaterialen. Deze onderneming koopt de bouwmaterialen in en verkoopt ze met een `commissie´ van 10% door aan de vennootschap "LOL". De opbrengst zet je weer fijn op je offshore rekening.

5. Tijdens de bouw krijgt vennootschap "LOL" van de bank een vrijstelling van vijf jaar voor het betalen van rente over het geleende bedrag. Die rente wordt wel elke maand keurig berekend en opgeteld bij het bedrag dat de vennootschap moet betalen wanneer zij winst met het hotel gaat maken.

6. Eindelijk is het hotel dan klaar, maar met de zwaar opgevoerde kosten van de aankoop van het terrein en de aankoop van bouwmaterialen wordt de prijs per kamer veel te hoog. Zo hoog, dat het hotel van de vennootschap "LOL" er niet in slaagt om winst te maken en de lening af te lossen. "LOL" gaat failliet en het hotel wordt aan de bank overgedragen.

7. (En daar heb jij inmiddels niets meer mee te maken). De bank dient nu de rentewinst van het verleende krediet over de afgelopen vijf jaar te annuleren. - op zich al een flinke strop - maar moet ook nog eens het hotel voor de marktwaarde verkopen. En die is natuurlijk veel lager dan het verleende krediet. Het verschil wordt met een net Portugees woord `imparidade´, waardevermindering, genoemd.

8. Als je van mening bent dat je met flink biechten niet in de hel hoeft te komen en bovendien erg op de horecabizz gesteld bent, zou je het hotel via een nieuw op te richten vennootschap weer van de bank kunnen kopen. Vanwege de lage aanloopkosten (koopprijs) wordt het vast een goedlopende tent. Maar je kunt natuurlijk ook een nieuw project opstarten. Je begint gewoon weer bij stap 1. (het is net Monopoly).
En, o ja, die miljoenen op je offshore rekening. Die `wit´ je eenvoudig met een programma RERT (Regime Extraordinário de Regularização Tributária) van de overheid. Je betaalt een paar ton belasting aan de staat en dan wordt er niet meer over gezeurd. Kun je ook op een nette manier je ome terugbetalen (zie stap 1.)

Dit schema is vele malen toegepast, met allerlei variaties, voor bedrijfspanden, projecten en bouwwerken van particulieren in samenwerking met de overheid (Parcerias Público-Privados, PPP´s) en zelfs hele woonwijken. Wie weet lukt het nog steeds. Wil jij niet eens een kansje wagen?